skanuj0033 (53)

70 Integracja

>

.j

j.

i

J

n

przejaw instytucjonalizacji konfliktu w skali makrospoleeznej. System demokratyczny w wielu przypadkach umożliwia wyeliminowanie walki z użyciem przemocy jako kryterium rozstrzygania sporów zbiorowych. (A.S.)

Zob. instytucja, konflikt społeczny, korpomly-wizm, porządek społeczny.

Literatura:

Skąpska G., 1991, Prawo a dynamika spoi cez-n)^,ch przemian, UJ, Kraków.

Slaboń A.. 1995, Konflikt s/wlcczny i negocjacje, AE w Krakowie, Kraków.

'/Miarowe stosunki pracy w procesie przemian, 1995, pod red. II. Moerela, IFiS PAN. Warszawa.

Integracja, zob. amalgamacja, spójność grupy, więź społeczna.

Integracyjne teorie, zob. funkcjonalizm.

Inteligencja, zob. ethos.

Interakcja, wzajemne oddziaływanie jednostek na siebie. Podstawowe pojęcie mikrosocjologii. Niektórzy autorzy (zwłaszcza amerykańscy) całą socjologię definiują jako naukę o interakcjach, uznając je za podstawowy przedmiot badawczy tej dyscypliny. Badaniem interakcji zajmuje się głównie tzw. socjologia życia codziennego, a w jej obrębie interakcjonizm symboliczny, emometodologia, teoria dramaturgiczna.

Interakcja jest procesem komunikowania, w’ wyniku którego jednostki nawzajem modyfikują swoje działania. Komunikacja ta ma charakter werbalny oraz (łub) niewerbalny - gesty, mimika, ruchy ciała, wygląd zewnętrzny itp. Nieodłącznym składnikiem procesu interakcji jest definiowanie sytuacji oraz interpretowanie zachowań partnera. Każda ze stron interakcji przyjmuje pewne założenia na temat partnera (np. kim jest, do czego zmierza), które w trakcie przebiegu interakcji mogą okazać się błędne i mogą wymagać modyfikacji. Ponadto jednostka stara się antycypować przebieg interakcji, a zwłaszcza przewidywać reakcje partnera na własne zachowania.

Przewidywania te w znacznym stopniu zwrotnie określają przebieg realizowanego działania. (A.S.)

źśob. ddlnicja sytuacji, intcrakcjonizm symboliczny, socjologia życia codziennego, stosunek społeczny.

Interakcje zwrotne, zob. porządek społeczny.    /

) Intcrakcjonizm symboliczny^kierunek j socjologiczny~znjmujący się badaniem inter-; akcji dokonujących się przy użyciu symboli/ i gestów znaczących. Kierunek ter nawią-j żuje do dorobku pragmatyzmu, fenomono-; logii (zwłaszcza socjologicznych koncepcji' Alfreda Schutza), teorii Gcorgc’a I I. Mcadai oraz socjologii humanistycznej Williama¹ 1. Thomasa i Floriana Znanieckiego. W uję- j ciu tym podkreśla się, że działanie pod- i miotowc (w tym interakcja) nic jest tylko | reakcją na oddziaływania ze strony otoczę- 1 nia społecznego, lecz jest ciągłym procesem 1 interprelowania tych oddziaływań. Interpretowanie to przybiera postać definicji sytua- _: cji. Jednostka przypisuje znaczenie dziala-Inióm innych osób oraz różnym elementom Isytuacji.

H Interakcjonizm symboliczny poprzez 'badanie interakcji zmierza do wykrycia rc-|guł, które ludzie stosują - lecz sobie ich nic uświadamiają-w trakcie codziennych kon- ■ taktów z innymi osobami (z tego względu ten nurt badawczy określa się także jako „socjologię życia codziennego"). Jedną z takich reguł jest przeciwdziałanie zerwaniu interakcji, niedopuszczanie do pojawienia , się przerw, zakłóceń itp. Przykładem sto- j sowania reguł zapobiegających zerwaniu interakcji jest tzw. pozorowane ustępstwo, i Jednostka, nie zgadzając się z czyjąś opinią,; nie chce wyrazić swego odmiennego zdania' wprost, gdyż rozmówca może poczuć się urażony lub ukształtować sobie o niej nieprzychylną opinię (a tego chciałaby ta osoba uniknąć). W takich sytuacjach stosuje się zwroty typu „tak, ale...”, „zgadzam się, lecz...”. Wyodrębniono następujące formy pozorowanego ustępstwa: asekuracja („nic

Interes 71

jestem ekspertem, lecz..."), uwierzytelnienie („nie jestem uprzedzony, lecz..."), licencja na grzech („wiem, że to wbrew zasadzie, lecz...”), wypieranie poznawcze (,ja wiem, że to brzmi szaleńczo, lecz..."), apel o zawieszenie sądu („nic chcę cię zdenerwować mó-. wiąc to, lecz...") E. Hałas 1987]. Stosowanie tego typu zwrotów przeciwdziała nic tylko zerwaniu interakcji, ale także zapobiega niepożądanej typifikacji (mają one nie dopuścić do tego, aby partner uznał mówiącego za osobę niemądrą, uprzedzoną, nieodpowiedzialną itp.).

Interakcje rozpatrywane są często jako swoisty proces negocjacji, w którym obie strony usiłują dojść do wypracowania wspólnej definicji sytuacji. Każdy z partnerów przyjmuje milcząco szereg założeń na temat partnera i sytuacji. Założenia te stanowią tzw. nicncgocjowalnc llo i uznawane są za oczywiste. Jeśli w interakcji pojawiają się zakłócenia, to wówczas nieodzowne okazuje się uzgodnienie tych „samo przez się zrozumiałych" perspektyw. Jedną z form negocjacji jest „wypytywanie" - zmierza się tutaj do rekonstrukcji faktów (np. w sądach, urzędach, szkolnictwie). Ta strona, która w negocjacjach udziela odpowiedzi na zadawane pytania, ma zazwyczaj większy wpływ na ukształtowanie się definicji sytuacji. Jeśli jednak stawiane pytania są bardziej konkretne (szczegółowe), to większa jest kontrola pytającego nad powstającą definicją sytuacji. Przyjęta w wyniku negocjacji definicja sytuacji staje się podstawą dalszych działań (decyzji). Niektóre interakcje zmierzają do ustalenia, czy daną sytuację należy zaliczyć do „normalnych" lub „nienormalnych". W przypadku uznania sytuacji za nienormalną podejmowane są nadzwyczajne procedury postępowania. Ustalono (Joan Emerson), że tym trudniej wynegocjować normalność sytuacji: 1) im bardziej uczestnicy są przepełnieni emocjami,

2)    im bardziej złożone działanie wymagane jest w przypadku przyjęcia „normalności",

3)    im mniej drastyczne działania wymagane są dzięki przyjęciu niezwykłości sytuacji,

4) im bardziej uczestnicy są pewni definicji sytuacji jako niezwykłej, 5) im bardziej zaangażowani są w utrzymaniu reguł, o których sądzą, że są łamane, 6) im bardziej doświadczeni są w narzucaniu definicji „niezwykłej" sytuacji w podobnych okolicznościach, 7) im gorszy jest stosunek do przeciwnika, 8) im wyższy jest status osób zainteresowanych w uznaniu sytuacji za „nienormalną" w porównaniu do obrońców „normalności" sytuacji (E. Hałas 1937], Ogólnie można stwierdzić, że partnerzy kierują się tu zasadą pragmatycznej użyteczności.

Intcrakcjonizm symboliczny oprócz negocjacji bada także inne typy interakcji, takie jak usprawiedliwienia, tłumaczenia, (a także sposoby unikania tłumaczeń). Czołowymi przedstawicielami lego kierunku są Herbert Blumer (sformułował nazwę kierunku oraz jego podstawowe założenia teoretyczne), Ralpli H. Turner, Anzelm Strauss, Arnold M. Rosę, Timotsu Shibutani, Joan Emerson. (A.S.)

Zob. definicja sytuacji, interakcja, socjologia życia codziennego, stosunek społeczny.

Literatura:

Hałas E., 1987, Społeczny konlcksl znaczeń w lenni symbolicznego inlcrakcjoniznw, RW KUL, Lublin.

Interes, stan lub sytuacja przynosząca korzyść jednostce, grupie lub społeczeństwu. Kategoria interesu może być ujmowana subiektywnie (psychologicznie) i obiektywnie. W ujęciu subiektywnym interes jest uświadamianym sobie i pożądanym przez podmiot stanem rzeczy, będącym zazwyczaj głównym motywem podejmowanych działań. W ujęciu obiektywnym interes określany jest niezależnie od stanu przekonań podmiotu, gdyż może on nic uświadamiać sobie własnych interesów lub oceniać je niewłaściwie. „Ta koncepcja (...) otwiera możliwość działania opiekuńczego bez pytania o zdanie, a nawet wbrew woli tych, w których interesie się występuje, tak jak to pospolicie czynią rodzice w stosunku do własnych dzieci" [M. Ossowska 1985.