skanuj0006

Przedmowa do wydania II

Wydanie I tego podręcznika („Książka i Wiedza”, Warszawa 1994) zawierało, zgodnie z podtytułem, wybór zagadnień niezbędnych do lingwistycznego wykształcenia nauczyciela polonisty. Obecne wydanie II — zmienione i rozszerzone — stanowi próbę pełniejszego ujęcia problematyki z zakresu nauki o języku przydatnej nauczycielowi w dydaktyce szkoły podstawowej i średniej, będącej zarazem przedmiotem nauczania na studiach polonistycznych.

Autorom zależało na tym, by publikacja mogła odgrywać rolę swego rodzaju nadbudowy teoretycznej wobec realizowanych w szkole programów i używanych podręczników. Zamierzeniem autorów jest również to, by była ona kompendium wiedzy o polszczyźnie na polonistycznych studiach licencjackich oraz podstawą teoretyczno-faktograficzną na polonistycznych studiach magisterskich o specjalizacji nauczycielskiej.

W związku z tym w rozszerzonej wersji podręcznika zostały zamieszczone trzy nowe rozdziały, wchodzące w skład jego części pierwszej pt. Z problematyki językoznawstwa ogólnego i opisowego: Fonetyka z elementami fonologii w opracowaniu E. Sękowskiej, Odmiana wyrazów autorstwa J. Porayskiego-Pomsty oraz Składnia autorstwa J. Podrackiego. Ponadto zostały rozszerzone rozdziały dotyczące zagadnień kultury języka i słowo-twórstwa, a do bibliografii wprowadzono niezbędne uzupełnienia.

Łącznie zatem podręcznik zawiera dwanaście rozdziałów poświęconych poszczególnym kręgom problemów z zakresu językoznawstwa ogólnego, stosowanego, opisowego i historycznego: 1. Komunikacja językowa, 2. Kultura języka, 3. Fonetyka z elementami fonologii, 4. Budowa wyrazów, 5. Odmiana wyrazów, 6. Składnia, 7. Zagadnienia leksykabio-semantyczne, 8. Pochodzenie polskiego języka literackiego, 9. Rozwój zasobu leksykalnego polszczyzny, 10. Rozwój systemu gramatycznego polszczyzny, 11. Styl artystyczny w poszczególnych epokach literackich, 12. Język i retoryka.

Wydanie I „Nauki o języku dla polonistów” sprawdziło się w praktyce dydaktycznej. Dla zespołu autorskiego kolejnego wydania tego podręcznika ważne jest, by przyczyniał się on do usprawniania dydaktyki polonistycznej tak w szkołach podstawowych i średnich, jak i na studiach wyższych.

Stanisław Dubisz

Warszawa, styczeń 1996 r.

I. Wstęp

W zamierzeniu autorów niniejsza publikacja jest adresowana przede wszystkim do studentów polonistyki wybierających specjalizację nauczycielską (tak na studiach stacjonarnych, jak i zaocznych), słuchaczy zawodowych kolegiów nauczycielskich oraz dobrze przygotowanych merytorycznie nauczycieli języka polskiego, którym to opracowanie może dopomóc w uporządkowaniu i rozszerzeniu wiadomości. Chcemy zatem, aby ta książka była pomocą w dydaktyce języka polskiego, rozumianej zarówno jako przedmiot wykładany na uniwersytetach i w wyższych szkołach pedagogicznych, jak też jako praktyczna umiejętność spożytkowywana w szkołach średnich.

Wychodząc z tych założeń, mieliśmy na względzie zmiany dokonujące się współcześnie w polskiej szkole. Braliśmy więc pod uwagę przydatność naszego opracowania dla obecnych i przyszłych nauczycieli w szkołach o programach alternatywnych, szkołach społecznych, szkołach, w których nauczyciel jest współtwórcą i inspiratorem realizowanego programu. Konstruowaliśmy zatem tę książkę tak, by dawała ona nauczycielowi wiedzę, uważamy bowiem — za Profesorem Janem Tokarskim — że przede wszystkim należy wiedzieć, czego uczyć, dobór metod zależy zaś od uczącego i jego umiejętności dydaktycznych.

Tak rozumianemu podręcznikowemu charakterowi opracowania podporządkowany jest dobór prezentowanych treści. Większość z nich znajduje, co prawda, miejsce w programach przedmiotów polonistycznych wykładanych na wyższych uczelniach (np. na zajęciach z kultury języka, gramatyki opisowej języka polskiego, leksykologii, historii języka polskiego), ale w tej formie ich opis ma charakter monograficzny, nie związany z zagadnieniami dydaktyki języka polskiego. Zawarty natomiast w tej publikacji wybór zagadnień nauki o języku został dokonany właśnie z tego punktu widzenia. Chodziło nam bowiem o to, aby przybliżyć Odbiorcom treści niejednokrotnie nie do końca rozstrzygnięte na gruncie językoznawstwa, teorie niekiedy sporne lub dopiero rozwijające się z jednej strony, z drugiej zaś — kwestie uznawane w dydaktyce szkoły średniej za „trudne”, dlatego powszechnie pomijane, choć niezbędne dla kształtowania właściwych postaw wobec kultury narodowej i języka etnicznego.

11