skanuj0087 (27)

0    polskich statystykach wad wymowy

|/yc:c Szkoły 17 (1962/3]

Przy opracowywaniu niektórych zagadnień metodycznych niejednokrotnie wynika potrzeba uwzględnienia wad wymowy, a także częstości ich występowania u młodzieży szkolnej, słowem poparcia własnych wniosków i obserwacji danymi liczbowymi.

Pragnę, przynajmniej pokrótce, poinformować o statystykach wad wymowy u dzieci szkolnych w Polsce, tym bardziej żc rozsiane po różnych czasopismach nic zawsze są dostępne¹, a ich wyńiki (zależne od wielu czynników) wykazupt du/e rozbieżności.

Autorami trzech², jak do tej pory. polskich statystyk wad wymowy są: prof. Benedykt Dylewski {38: 40: 42], Maciej Demel [26] oraz Kazimierz Dowgiałło, Zenon Kamiński i Lucjan Rutkowski (37].

W pracach Dylewskiego spotykamy się z dwoma^J wyliczeniami statystycznymi. Do pierwszego materiałów dostarczyli nauczyciele po 6-miesię-cznym kursie „liczenia i rozpoznawania wad wymowy”. W ten sposób zbadano w roku 1930/31 11090 dzieci szkół podstawowych Wilna, wśród których stwierdzono 41,6% z. wadami wymowy i 20,6% z wadami głosu. W roku 1933/34 Dylewski osobiście przeprowadził szczegółowe badania w pierwszych klasach wileńskich szkół podstawowych, rejestrując (u 2505 dzieci) wady wymowy i głosu w 73,8 %.

Po wojnie, z. inicjatywy Dylewskiego, M. Demel zbadał 2488 dzieci

1    i 2 klasy szkól podstawowych Lublina, stwierdzając wady wymowy u 742 dzieci, co stanowi 29,8 % ogółu badanych.

Trzecia statystyka została opracowana w Gdańsku. Autorzy jej (podobnie jak i dwu poprzednich — lekarze), zwrócili się do „kierownictw szkół podstawowych z prośba o podanie list dzieci cierpiących na zaburzenia wymowy’’. W ten sposób wadliwą wymowę stwierdzono u 198 dzieci, co stanowi zaledwie 1.7 % badanych (11620).

Przyczyny tak niepokojąco rożnych wyników leżą w każdorazowo odmiennych metodach i warunkach badań. Niski na przykład odsetek dzieci 2 wadami wymowy w trzeciej statystyce tłumaczy się tym, że rejestrację prowadziły, w przeciwieństwie do dwu pierwszych, osoby nie zawsze dostatecznie zorientowane w problematyce wad wymowy (nauczyciele szkól podstawowych), nie mogące zatem sumiennie wywiązać się ze swoich zadań. Dodać do tego należy i to, żc nauczyciele przyzwyczajają się niejednokrotnie dó pewnych sposobów wymowy uczniów, których nie poczytują za błędy, niekiedy zresztą ich nie zauważają.

Drugim ważnym czynnikiem, wydatnie wpływającym na wyniki statystyk, jest wiek badanych dzieci. Najczęściej wady wymowy występują w klasach pierwszych. Jeśli badane są dzieci klas pierwszych (Dylewski, _ Demel), procent wadliwie mówiących będzie znacznie większy niż w prży-padku badań dzieci klas I—VII (tr/ęcia statystyka), których część stanowią właśnie dzieci klas starszych.

Ostateczne wyniki w dużym stopniu zależą i od tego, co pod pojęciem wad wymowy autor rozumie. Dylewski na przykład do wad wymowy zaliczał naleciałości gwarowe i obcojęzyczne (litewskie, białoruskie i ukraińskie). Naleciałości gwarowych i wpływów obcojęzycznych nie należy idcntyliko-waćz wadami wymowy i należy je uznać za tzw. błędy wymowy, por. [H)2|.

Powstaje zatem konieczność rozróżnienia błędów wymowy, od wad wymowy, gdyż terminy określają zjawiska innego rzędu, a pomimo to bardzo często są niesłusznie używane zamiennie.

Błędy wymowy są jedynie odstępstwem od normy na rzecz jakiegoś dialektu lub obcego języka. Nie mamy tutaj do czynienia ze zjawiskiem patologicznym, nic trzeba więc prowadzić specjalnych ćwiczeń rehabilitacy i-nych, gdyż dziecko zazwyczaj potrafi poprawnie wymówić żądany dźwięk, ponieważ jego narządy mowy są nie tylko właściwie zbudowane, ale i doskonale funkcjonują. Wady wymowy, przeciwnie, są zjawiskiem patologicznym (wadliwa budowa narządów mowy lub też niewłaściwa ich funkcja) i nie wystarcza uzmysłowienie dziecku różnicy pomiędzy jego wymową a wymową poprawną. Dany dźwięk należy u niego wywołać, a następnie utrwalić przez specjalne ćwiczenia. Różnice zatem sprowadzają się głównie do odmiennych przyczyn i dlatego zarówno błędy, jak i wady wymowy, będące przedmiotem szczególnej troski nauczyciela, wymagają różnego sposobu 1 epowania.

■cco dłużej zatrzymałem się nad rozróżnieniem błędów i wad wymowy, >ozwoli to w praktycznej działalności bądź pedagogie, nej, bądź to

215