skanuj0092 (23)

6. Wartości przyrodnicze Polski - stan, zagrożenia i ochrona 302

nie więcej. Ze względów praktycznych dzieli się je na wielkoowocnikowe i mikroskopijne, praktycznie niewidoczne bez pomocy urządzeń optycznych. Ta pierwsza grupa jest nielicznie reprezentowana wśród grzybów workowych Ascomycetes, w większości bowiem grzyby wielkoowocnikowe należą do podstawkowych Basidiomycetes, najlepiej zresztą w Polsce zbadanych i opisanych. Według mikologów w naszym kraju występuje ok. 2200 gatunków grzybów podstawkowych i czterokrotnie mniej workowych. Dotychczas rozpoznano mniej więcej 52% wszystkich gatunków grzybów, które prawdopodobnie żyją na obszarze Polski; wytrawni grzybiarze zbierają 40—60 gatunków grzybów jadalnych, przypadkowi zaledwie kilka lub kilkanaście (Grzywacz 2003). Rejestrowane zatrucia grzybami odnoszą się do ok. 40 gatunków, chociaż liczba gatunków grzybowych trucicieli wynosi ok. 250.

Zagrożenia i ochrona grzybów właściwych

Mimo że nasza wiedza o rodzimych gatunkach grzybów jest dalece niepełna, to jednak są niepodważalne dowody świadczące o wymarciu na obszarze Polski 71 gatunków grzybów wielkoowocnikowych oraz o krytycznym zagrożeniu dla 171 gatunków i narażeniu na stopniowy zanik kolejnych 500 gatunków, także z powodu ich wielkiej rzadkości występowania (Wojewoda i Ławrynowicz 1992). Warto dodać, że kilkadziesiąt gatunków grzybów wielkoowocnikowych, które zachowały się w najbardziej naturalnych lasach Polski, zwłaszcza w parkach narodowych, nie występuje już w silniej zurbanizowanych i uprzemysłowionych regionach Europy. Z powodu nadmiernej eksploatacji zagrożone są głównie cenne gatunki grzybów jadalnych: kurki, borowiki, gąski, podgrzybki, koźlarze, mleczaje. Wszystkie pozostałe, podobnie jak rośliny, zanikają na skutek antropogenicznych zmian środowiska: przesuszenia gleby, zanieczyszczeń powietrza, chemizacji środowiska rolniczego i innych. Ochronie ścisłej w Polsce podlega obecnie 50 gatunków i dwa rodzaje grzybów wielkoowocnikowych.

Porosty ■ Porosty, stanowiące grupę grzybów lichenizowanych, liczą ok. 13,5 tys. gatunków, przy czym w 97% komponentem grzybowym są workowe, a fitobiontem (komponentem autotroficznym) u 90% gatunków porostów są zielenice. Porosty żyją na najrozmaitszych siedliskach. Najliczniejsze są porosty nadrzewne — epifi-tyczne, naskalne — epilityczne, zasiedlające martwe drewno — epiksyliczne oraz naziemne — epigeiczne. Większość porostów charakteryzuje się wąską skalą ekologiczną, co pozwala je wykorzystać w charakterze czułego indykatora zmian właściwości siedlisk. W Europie żyje ok. 3—3,2 tys. gatunków porostów, w Polsce dotychczas opisano 1520 gatunków, prawdopodobnie jednak ich liczba na obszarze naszego kraju jest wyższa (Fałtynowicz 2003).

Większość rodzimych gatunków porostów występuje także w innych krajach europejskich. Gatunkiem endemicznym jest natomiast grzybinka okazała, mająca tylko jedno stanowisko w Małym Śnieżnym Kotle w Karkonoszach, a kilkanaście innych gatunków porostów ma w naszym kraju główne centrum wystę-