SNB13656

Przedstawione w tabeli 9 wskaźniki stopnia napięcia budżetów dotno. wych w obu punktach czasu. rj. w 1993 i 1999 roku pokazują dużą ^ zmienność, zarówno gdy porównujemy sytuację osób niepełnosprawnych z upływem czasu, jak też z przeciętna sytuacją polskiej rodziny. Jak nale. żało oczekiwać, gospodarstwa z osobami niepełnosprawnymi oceniały swą sytuację materialną gorzej na de gospodarstw ogółem. Osoby nie. pełnosprawne stwierdzały częściej zarówno w 1993, jak też w’ 1999 roku. że pieniędzy nie starcza im nawet na samą żywność. Znacznie rzadziej niż osobom ..zdrowym” starczało im na wszystko, nawet przy dużym reżymie oszczędzania.

Kiedy porównujemy natomiast oceny' tych samych rodzin z osobami niepełnosprawnymi, możemy zauważyć, że w porównaniu z rokiem 1993 rok 1999 także nie był w> ich ocenie pomyślny. Wprawdzie dwukrotnie rzadziej niż w 1993 roku oceniali, że nie są w' stanie nawet się wyżywić; lecz równocześnie częściej (o 6 pkt. proc.) stwierdzali, że starcza im zaledwie na żywność i na nic więcej. Podobnie często (około 8%) mogli zaspokajać wszystkie swe potrzeby, gdy bardzo oszczędzali. Wyniki te oznaczają złagodzenie poczucia życia w skrajnej nędzy, ale pokazują równocześnie wzmacnianie się obszaru względnej biedy. Jest się biednym nie dlatego, że się głoduje, lecz gdy porównujemy' się z ludźmi, których stać na coś jeszcze niż tylko jedzenie.

Jest to typow a sytuacja, gdy głód absolutny przekształca się w marginalizację. której główną przyczyną jest wzrost rozwarstwienia społecznego. Nawet dość ograniczone aspiracje konsumpcyjne mają wtedy małą szansę realizacji przez szybko rosnące segmenty społeczeństwa. Wzrost zróżnicowań materialnych prowokuje występowanie pauperyzacji części rodzin w każdej w' zasadzie grupie społecznej.

Choć bieda wśród osób niepełnosprawnych ulega przeciętnie złagodzeniu, to w rezultacie odnotowanego zjawiska coraz więcej ludzi ma poczucie, że żyje w biedzie, chociaż realnie ich dochody nawet wzrosły. Generalnie zjawisko to jest opisywane w literaturze jako wprost standardu potrzeb, który może wyzwalać niezadowolenie społeczne, gdy nie stosuje się polityki dochodowej i fiskalnej przeciwdziałającej w-zrostowi zróżnicowania społecznego. Teoretycznie polityka taka jest podstawą społecznej gospodarki rynkowej. Taki model gospodarki jest jak dotąd w Polsce jedynie gwarantowany nowa konstytucją z 1997 roku. Z pewnością nie doczekał się on realizacji w żadnej formie. „Ratownictwo społeczne”, które było reakcją na kiy-

zys początkowego okresu transformacji, nie przekształciło się w inny model, klasycznie opierany głównie na reformie polityki podatkowej.

Wskaźnikiem tego, jak ludzie postrzegają swoją sytuację materialną oraz możliwość stabilizacji finansowej w przyszłości, jest wynikające z tych komponent poczucie zagrożenia biedą. Informacje, które pozwolą nam zilustrować zmiany takiego poczucia, są przedstawione w tabeli 9.

Tabela 9. Poczucie zagrożenia biedą (w %)

		Gospodarstwa domowe		1
Wyszczególnienie	1992-1993			1999
Gospodarstwa domowe, które:	Ogółem j 1992' 1	Niepełnosprawni j 1993^s !	Ogółem! : 1999^3 \	Niepełnosprawni 1 1999* \
— Mają poczucie, że grozi im] bieda i nie wiedzą, jak sobie poradzą w tej sytuacji	30,5 1	17,9	i 22,0 i	17,8
— Mają poczucie, że grozi im bieda, lecz sądzą, że jakoś sobie poradzą	i 40,2	51,5	26,2	38.1
— Nie obawiają się biedy, choć martwią się, że ich sytuacja może się pogorszyć	13,0	30,6	40,8	383
— Nie obawiają się biedy, są spokojne o swoją sytuację ma terialną	I 163	0,0	1 u.o	5,6

Źródła:

¹ Wyniki badania pL „Ekonomiczny wymiar życia codziennego" Badanie przeprowadzono w CBOS na ogólnopolskiej 1823-osobowej próbie reprezentacyjnej w kwietniu 1992 roku.

■ Wyniki panelu 1993-1999 „Sytuacja życiowa osób niepełnosprawnych”, przeprowadzonego przez IFiS PAN na celowo dobranej próbie 200 osób niepełnosprawnych.

Badanie warunków życia ludności przeprowadzone przez GUS na ogólnopolskiej próbie 3,5 tys. gospodarstw domowych w 1999 roku.

Powyższe dane na pierwszy rzut oka wydają się kłócić z poprzednio omawianymi ocenami. Chociaż osoby niepełnosprawne są obiektywnie biedniejsze, to rzadziej na tle ogółu gospodarstw domowych mająpoczu-cie, że grozi im bieda i nie wiedzą, jak sobie poradząw tej sytuacji. W konsekwencji zdecydowanie częściej niż inni sądzą, że poradzą sobie w sytuacji biedy. Równocześnie jednak w 1999 roku dwukrotnie rzadziej osoby