SNB14087

Przedmiotem - czyli desygnatem wychowania jest globalna suma oddziaływań ludzkich na człowieka w kontekście konkretnych sytuacji społecznych. Stąd wynika wniosek, że nie istnieje proces wychowania w pojedynkę. Robinson Krusoe — nie podlegał więc procesowi wychowania, bowiem brakowało mu oddziaływań międzyludzkich. Zatem oddziaływania międzyludzkie należałoby uznać za konstytutywne osobliwości wychowania. I chociaż stwierdzenie to jest natury ogólnej, to jednak jest ono bezsprzecznie trafhe.

W pracy niniejszej świadomie stosuję określenie „oddziaływania międzyludzkie", a nie „oddziaływania społeczne”, gdyż to drugie pojęcie ma zabarwienie socjologiczne. Trudno też przystać na określenie: „oddziaływania społeczne” w sytuacji, gdy w celi więziennej znajduje się tylko dwóch więźniów, „rutynowany recydywista” i nowicjusz. Nie jest tajemnicą, że recydywista będzie usiłował „wychować” nowicjusza. Lećz dwóch więźniów nie stanowi społeczności. Mamy tu jednak do czynienia z całą pewnością z oddziaływaniem międzyludzkim, czyli wychowaniem. Zatem wychowanie zawsze jest aktem międzyludzkim, lecz nie zawsze społecznym. Jedynie ze względów kulturowych stosujemy konwencję „społeczny”, chociaż jest to skrót myślowy.

2. TYPY WYCHOWAŃ

Istnieją różnorodne typy wychowań. Różnorodne są jego odmiany. Przyjmując kryteria aksjologiczne możemy wyróżnić wychowanie społecznie

1)    pozytywne, czyli pożądane indywidualnie i społecznie,

2)    negatywne, czyli społecznie niewskazane.

Wychowanie pozytywne ma miejsce wówczas, gdy podmiot świadomy nie jest w konflikcie moralnym ani z samym sobą, ani ze społecznością ludzką. Jest on społecznie, czyli powszechnie akceptowany. W dawnej tradycji kulturowej podmiot taki określono jako „lojalny”. Przeciwieństwem takiego wizerunku jest wychowanie społeczne negatywne.

Na całym świecie ludzkość realizuje obydwa typy wychowań. W skali ludzkości obydwa te typy wychowań są pożądane i realizowane.

Socjolog i publicysta Steve Mc Lanea w wywiadzie dla renomowanego pisma „American Science” oświadczył, iż; „istnienie marginesu społecznego i państwa podziemia - może oddać krajowi znaczne usługi na

przykład podczas konfliktu zbrojnego celem wypełniania specjalnych misji rządowych”. W ten sposób obala się pewien stereotyp silnie zakorzeniony w umysłach niektórych pedagogów, iż wychowanie jedno tylko ma oblicze i nastawione jest na kreowanie samych jednostek społecznie pozytywnych.²⁰

Trzeba przyznać, że to nastawienie niektórych pedagogów jest z gruntu szlachetne i pożądane, lecz pozbawione korelacji z rzeczywistością. Okazuje się bowiem, Ze świat potrzebuje wychowanków społecznie pozytywnych jak i negatywnych. Gdyby wychowanie dawało wyłącznie wychowanków pozytywnych, to jak słusznie zapytuje Spencer, „kto by rozniecał wojny, siał nienawiść, dokonywał mordów, ograbiał i zniesławiał”?²¹

Utrzymywanie skostniałego poglądu, że pedagogika powołana jest do „formowania jedynie dusz pozytywnych”, jak mawia Egon Heinemann -jest dalece uproszczony i nie respektujący rzeczywistości.²²

Ten swoisty dualizm wychowawczy staje się w pełni zrozumiały z chwilą, gdy uświadomimy sobie jakie są cele wychowawcze. Instytucje zajmujące się wychowaniem stawiają sobie różnorodne cele wychowawcze.

Instytucje paramilitarne forsują wychowanie akcentujące takie cechy jak: odwaga, mężność, bojowość, bezkompromisowość. Instytucje duchowne urabiają w wychowanku takie cechy jak: wrażliwość, bogobojność, dobrotliwość, miłosierdzie. Z kolei centra buisnessowe kształtują takie cechy u wychowanka jak: przebiegłość, skąpstwo, kalkulacja i oszczędność. Widać więc, że „wychowanie” - „wychowaniu” nie równe. Skoro uwzględnimy jeszcze pewne ogólne „nastawienia wychowawcze", jak: umiłowanie ojczyzny, czy patriotyzm swego regionu lub umiłowanie najbliższych, to otrzymamy w rezultacie pewne „kontrasty" wychowawcze, które z punktu widzenia klasycznej sztuki wychowania wykluczają się nawzajem, są opozycyjne względem siebie. Dezorientują istotę procesu wychowania. Są „konfliktogenne".

Niezwykle trafne spostrzeżenia w tej mierze wypowiada filozof a zarazem teoretyk wychowania Klaus Normann, w swojej ostatniej pracy pt. „Die Hauptbeziehungen in der Erziehungen ais philosophisches Problem”. Normann pisze między innymi: „Jeśli zestawimy wychowanie patriotyczne lub religijne Azjaty z wychowaniem patriotycznym lub religijnym Afrykanina, Araba bądź Europejczyka, to dostrzeżemy, że są one względem siebie rozbieżne - nawet gdyby traktowano je w najlep-

29