SNC03613

Gatunki śniegu

W meteorologii za pokrywę śnieżną uważa się śnieg, pokrywający co najmniej połowę po-wierzchni gruntu. Mniejsze części pokrytej śniegiem powierzchni nazywa się płatami. Grubość pokrywy śnieżnej mierzy się począwszy od miąższości warstwy śniegu 1 cm. cieńszą pokrywę określa się jako .ślad".

-    Puch świeży powstaje z niedawno spadłego śniegu w temperaturze poniżej -3°C. Ma bardzo małą gęstość, jest sypki i miękki, wyróżnia się największym albedem.

-    śnieg mokry powstaje wskutek opadów w temperaturze około 0°C. lepi się. ma dość dużą gęstość.

-    Puch zsiadły powstaje z puchu świeżego wskutek trwającego parę dni osiadania i zagęszczenia drobin śnieżnych, utrzymuje sypką postać.

-    Gips przewiany tworzy się z puchu pod wpływem wiatru, który powoduje przesypywanie i sal-lację drobin śnieżnych w czasie zamieci: jest zwięzły i dość gęsty: wykazuje jednak specyficzną kruchość. Załamuje się pod stopami, może jednak zsuwać się po pochyłościach wielkimi płatami.

-    Gips zbity jest postacią zleżatego. zmrożonego gipsu, ma dość twardą powierzchnię.

-    Śnieg dronoziamisty wilgotny, śnieg ziarnisty i firn stanowią kolejne stadia formowania się ziaren lodowych wskutek kolejnego topnienia i zamarzania (krystalizacji).

-    Szreń tworzy się na powierzchni pokrywy śnieżnej wskutek wiatru, częściowego topnienia i osadzania się szronu. Tworzy charakterystyczną kruchą skorupę na sypkim śniegu.

-    Lodoszreń stanowi wyraźnie uformowaną, twardą skorupę lodową na powierzchni śniegu.

kiywa śnieżna, głównie wskutek wysokiego albeda, wpływa negatywnie na saldo bilansu promieniowania powierzchni ziemi i powoduje, że temperatura obniża się. Ponadto, ciepło topnienia, zużywane podczas tajania śniegu, zapobiega wzrostowi temperatury nad pokrywą śnieżną. Sprzężenie to dotyczy zarówno całego systemu systemu klimatycznego, jak i występuje w skali regionalnej i lokalnej.

Zlodowacenie Ziemi, rozprzestrzeniające się poza 50. równoleżnik, umożliwia dalszy rozwój zasięgu lodów, aż do całkowitego pokrycia lodami globu ziemskiego. „Biała Ziemia" mogłaby istnieć nawet przy znacznie silniejszej insolacji niż obecnie. Ale z drugiej strony, jak wy kazały oceny M.I. Budyki, przy osłabionej insolacji i braku zlodowacenia okołobiegunowego - może utrzymywać się równowaga radiacyjna „czarnej Ziemi” wskutek jej zmniejszonego albeda. Tak więc, zarówno lodowce, jak i pokrywa śnieżna są czynnikiem dynamizującym zmienność warunków klimatycznych (rys. 5.9).

Rola pokrywy śnieżnej ujawnia się każdej zimy w umiarkowanych i wysokich szerokościach geograficznych. Powstaje pytanie: „czy zimy mroźne i śnieżne są tak zimne wskutek obfitości Śniegu czy też śniegi są skutkiem niskiej temperatury?” (Cohen, Rind, 1991, i. 691). W zasadzie odpowiedzi na obie części tego pytania są pozytywne. Śnieg spada i utrzymuje się wskutek ujemnej temperatury, a zarazem przyczynia się do jej dalszego obniżania. Różne oceny wskazują, że pojawienie się pokrywy śnieżnej w umiarkowanych szerokościach geograficznych powoduje obniżenie średniej temperatury w zimie (a także wczesną wiosną) o 1-6°C.

Pokrywa śnieżna w Polsce (poza górami) może pojawiać się od października do kwietnia, czasami nawet do maja. Jednakże roczna liczba dni z pokrywą śnieżną jest znacznie mniejsza od potencjalnego czasu trwania pokrywy śnieżnej, za który przyjmuje się okres od średniej daty pierwszego wystąpienia do

Hy$. 5.9. Zasięg zlodowaceń Ziemi w zależności od jjgitn stałej słonecznej AQ

q-współczesna wartość stałej słonecznej, 9 - szerokość geograficzna, A - „biała Ziemia”, A'C - „czarna Ziemia”, B - krytyczny zasięg zlodowacenia

średniej daty zaniku pokrywy śnieżnej. Różnica ta świadczy o licznych i nieraz długotrwałych odwilżach, powodujących topnienie śniegu. I tak np. w Suwałkach potencjalna liczba dni z pokrywą śnieżną wynosi 142, rzeczywista - 98. We Wrocławiu, wskutek częstych odwilży, odpowiednie liczby wynoszą 111 i 45. Obie charakterystyki pokrywy śnieżnej wykazują wyraźne zróżnicowanie wschodniej i zachodniej części Polski, przy czym różnice rzeczywistych liczb dni z pokrywą śnieżną są większe od różnic potencjalnego czasu jej trwania. Grubość pokrywy śnieżnej odznacza się najwyższymi wartościami na północnym wschodzie kraju, gdzie średnia liczba dni pokrywą śnieżną grubości >20 cm przekracza 20, a maksymalne grubości, np. w Suwałkach, sięgają 77 cm (dane z okresu 1951-80, wg Chrzanowskiego, 1988).

Trzeba zaznaczyć, iż wskutek ostatniego ocieplenia klimatu nastąpił znaczny regres trwałości i grubości pokrywy śnieżnej, np. w Łodzi liczba dni z pokrywą śnieżną w latach 1990. zmalata o ponad 30% w porównaniu z latami 1960.

Góry są zdecydowanie bardziej śnieżne od nizin. W polskich Karpatach na każde 100 m n.p.m. przybywa 9 dni z pokrywą śnieżną; w związku z tym na Kasprowym Wierchu notuje się ponad 200 dni z pokrywą śnieżną (Hess, 1965). Im wyżej, tym wcześniej pojawia się pokrywa śnieżna (o 4-5 dni na każde 100 m wysokości) i tym później zanika na wiosnę (o 3-4 dni ma 100 m, wg Trepińskiej, 2002). Im wyżej, tym coraz późniejsze są terminy występowania najgrubszej pokrywy śnieżnej. Maksimum to (ok. 30-40 cm) występuje w Zakopanem w połowie lutego, na Kasprowym - w końcu marca i wynosi około l,6m. Zbadam B. Leśniakowej (1973) wynika, iż wysokość około 800 m n.p.m. stanowi w Karpatach poziom, od którego wzwyż rozciąga się strefa względnie trwałej i przyrastającej w ciągu zimy pokrywy śnieżnej.