SNC03658

= co²R

gctzic: R - odległość od osi obrotu v nn.^ -- ...

kątowa obiektu.    ’    ^Pędkośc obiektu w ruchu liniowym, co - prędką

p ustave de Coriolls (1792-1843). inżynier, matematyk, autor prac o teorii ruchu względnego, wprowadził w fizyce - niezależnie od J.V. Ponceleta - pojęcie pracy i określił zasadę równoważności pracy i energii kinetycznej. Zajmował się hydrauliką, pracował nad udoskonalaniem maszyn. Zasłynął jako autor pojęcia przyspieszenia i siły (nazwanej jego imieniem), które występują w ruchu względem powierzchni Ziemi. Był nauczycielem, w 1836 r. został członkiem francuskiej Akademii Nauk. a w 1838 r. - dyrektorem naukowym Ecole Polytechnique w Paryżu.

Poglądowe pierw jednak p £iemi. Gdyby powierzchni d prostopadle di odśrodkowa C niewielkiemu kowa siły gra\ nika, ma niez ważoną przez (rys. 7.7).

Siła Coriolisa działa na obiekty znajdujące się w ruchu względem obracającego się układu odniesienia. Jej istnienie wynika z zasady zachowania momentu pędu. Obracającym się układem odniesienia jest Ziemia, która wraz z atmosferą wiruje wokół własnej osi, wykonując jeden pełny obrót w ciągu 24 godzin. Ciałem znajdującym się w ruchu może być na przykład powietrze poruszające się względem powierzchni ziemi. Siła Coriolisa nie działa na obiekty nieruchome. Jeżeli obiekt porusza się, na półkuli północnej działa na niego siła odchylająca w prawo od kierunku ruchu o wartości zależnej od szerokości geograficznej punktu, w którym obiekt się znajduje i od prędkości jego ruchu

C = 2co v sin <p

gdzie: (o - prędkość mchu obrotowego Ziemi, v - prędkość poruszania się obiektu, a ę-szerokość geograficzna miejsca, w którym obiekt się znajduje. Ponieważ sin 0° = 0, a sin 90P = 1, dla obiektów poruszających się z tą samą prędkością siła Coriolisa przyjmuje wartość zero na równiku, a największa jest na biegunach. Na półkuli południowej siła Coriolisa działa w lewo od kierunku ruchu obiektu.

Siła Coriolisa jest siłą pozorną, działającą na obiekty poruszające się w obracającym się układzie odniesienia. Z matematycznego punktu widzenia opis jest stosunkowo prosty. Jeżeli B jest wektorem,/układem nie obracającym się (np. związanym z położeniem gwiazd), a r układem obracającym się z prędkością kątową w, związek między zmianami wektora B w obu układach można opisać równaniem

Rys. 7.7. Na 1

siły odśrodko' niezrównowa; (a). Jej dział; składową styc

ijąrow

Ruc

przypadł

tów na |

+ co xB

sza na r bezwłac

Jeżeli wzór ten zastosujemy dwukrotnie, najpierw do wektora położenia R, a następnie do powstałego wektora prędkości, otrzymamy

a_f =a_r + 2o> xv_r + co(co x R)

^; i ^{ZatCm w} ifigiil ^obracającym się obserwator, obok przyspieszenia a_r zauważa dwa inne rodzaje przyspieszenia: przyspieszenie Coriolisa opisane członem 2oa xv zależne od prędkości poruszającego się obiektu i przyspieszenie odśrodkowe opisane członem co(a> x R\ zależne od położenia obiektu względem osi obrotu.

stawiai jest bli bezwła nościr

ważoi

szają do |

140