SNC03833

Rys. 15.5. Cyrkulacja atmosferyczna nad Pacyfikiem

/    V kX. konwekcja

osiadanie/    C I i

cJJ-—i

714 miesiąca, tj. około 6 lat. W takim czasie następuje pełne skręcenie i rozkręcenie spijali, wyznaczonej przez położenie bieguna geograficznego. Okres 6-letni pojawia się w przebiegu wieloletnich zmian niektórych elementów klimatu, m.in. opadów. Okresowość ta stanowi „echo” nutacji biegunów, powiązanej z cyrkulacją atmosferyczną. W średnich i wysokich szerokościach geograficznych przenosi ona ciepło i wilgoć, pochodzące ze strefy tropikalnej. Szczególną rolę w tym transporcie odgrywają zaburzenia strefowego przepływu mas powietrznych - rozwój południkowych form cyrkulacji.

Stabilna, równoleżnikowa cyrkulacja nie sprzyja przenoszeniu ciepła ku biegunom.

Jej długotrwałe utrzymywanie się powoduje powiększenie międzystrefowych różnic termicznych. W rezultacie cyrkulacja strefowa nasila się, co prowadzi do rozwoju jej zaburzeń, polegających m.in. na pojawianiu się zafalować ruchu równoleżnikowego. Dużej amplitudzie fal Rossby’ego towarzyszą intensywne południkowe adwekcje powietrza, wywołujące charakterystyczną zmienność temperatury w strefie umiarkowanej, a w skali globalnej prowadzące do wymiany ciepła i redukcji południkowych kontrastów termicznych. Cyrkulacja traci wskutek tego swą aktywność i różnice temperatur mogą ponownie narastać. Powtarzalność tych procesów obserwuje się zarówno w skali synoptycznej (kilku-, kilkunastodniowej), jak i w okresach wieloletnich. Wyróżnia się tzw. epoki cyrkulacyjne, charakteryzujące się przewagą strefowych bądź południkowych form przenoszenia mas powietrza (rys. 15.6). Na półkuli północnej epoki intensywnej cyrkulacji strefowej wystąpiły m.in. w drugiej dekadzie XX w. oraz w latach 1980. i 1990. W Polsce zaznaczyły się one wyraźną oceanizacją klimatu - przede wszystkim łagodnymi zimami i względnie wysokimi opadami.