66042 SNC03828

Rys. 15.3. Sekulame, 11-letnie i krótkookresowe wahania stałej słonecznej. Górny wykres pokazuje cykliczne wahania insolacji od 1700 r. (rekonstrukcja wg J. Boryczki); na dolnym wykresie przedstawiono Tmiennntf in-solacji wg pomiarów satelitarnych w latach 1979-1993

Liczbę plam na Słońcu określa się. stosując formułę podaną przez Rudolfa Wolfa, dyrektora obserwatorium ągtronomicznego w Zurichu

R = k 10g + f

gdzie; R - stopień „zaplamienia” tarczy słonecznej, tzw. liczba Wolfa, g - liczba grup plam Igbnecznych, f- liczba plam niezależnie od ich wielkości, k - współczynnik przeliczeniowy, spro-wadzający obserwacje do jednolitej skali.

Liczba Wolfa wykazuje wyraźne rytmiczne wahania, których średni okres wynosi 11.2 lata. Pierw-sze ściśle określone minimum plam słonecznych wystąpiło w 1755 r.. następne w 1766 r. Obserwatorium w Zurichu oznaczyło ten cykl numerem I. W XIX cyklu, trwającym od 1954 do 1964 r. zanoto wano rekordowo wysoką średnią roczną liczbę plam -190.2 (1957 r.). Na przełomie XX I IXXI w. trwał XXIII cykl słoneczny. Średni poziom zaplamienia w poszczególnych 11 -letnich cyklach zmienia się w tzw. cyklu wiekowym, trwającym około 80-90 lat. Znane są trzy ostatnie cykle wiekowe: cykli od 1713 do 1823 r.. cykl II do roku 1913 r. i cykl III trwający do końcaXX wieku. Istnieje prawdopodobnie jeszcze dłuższa ponadwiekowa cykliczność liczby Wolfa. W ciągu ostatniego tysiąclecia wystąpiły prawdopodobnie co najmniej dwa okresy braku 11 -letniej cy-kliczności. a może braku plam na Słońcu w ogóle; w latach 1460-1550 trwało tzw. minimum **śtoaerera, w latach 1645-1715 minimum Maundera.