SN grudzien 06
6

E

arna

J Prawie jak Mars

MARSJAŃSKA MISJA ZACZYNA SIĘ NA GRENLANDZKIM LODOWCU. CHRISTINA REED

CIEPLEJSZE SPOJRZENIE

NA LODY MARSA

Badacze testujący termiczny świder lodowy na Grenlandii musieli okresowo obniżać moc urządzenia, by dokładniej naśladować warunki panujące na znacznie chłodniejszym Marsie. Odcinanie dopływu ciepła symulowało ponadto rzeczywisty tryb, w jakim urządzenie będzie pracowało. „Nie będziemy wiercić w systemie ciągłym” - wyjaśnia kierownik misji Miles Smith z Jet Propulsion Laboratory. Kolektory słoneczne naładują akumulatory, które co pewien czas wyślą energię do świdra w postaci krótkich, 200-, 400-watowych impulsów. Izolacja wewnątrz przewodu wiertniczego zapobiegnie zamarznięciu wody tłoczonej z dna otworu. Latem, kiedy planujemy wiercenie, zwinięty przewód będzie przechowywany na powierzchni w czarnej skrzynce, tak by ogrzany przez słońce lepiej nadawał się do użytku.

Z-

i

CHRONOS, urządzenie wiertnicze umieszczone wewnątrz ogrzewanego namiotu arktycznego (powyżej), wytopiło w grenlandzkim lodowcu otwór o głębokości 50 m. Niebieska dioda oświetla wnętrze lodowego szybu (z prawej).

woje grubego przewodu wiertniczego kłębią się na stole w Summit Camp na Grenlandii, a następnie spływają na podłogę kopulastego namiotu arktycz-nego. Pięcioro badaczy z Jet Propulsion Laboratory w Pasadenie w Kalifornii z wypiekami na twarzy kontroluje pracę termicznego świdra lodowego, stalowego narzędzia długości 122 cm i o średnicy 7.6 cm, ze skomplikowanym oprogramowaniem. Kwadratowa dziura wycięta w podłodze odsłania lód, który' ma imitować marsjań-skie podłoże.

Zadanie na dziś: za pomocą urządzenia nazwanego Chronos wytopić szyb w pokrywie lodowej Grenlandii. Próba ma potwierdzić przydatność Chronosa w wyprawie na Marsa, planowanej przez NASA na 2011 rok. Jeśli test się powiedzie, będzie to oznaczać, że urządzenie nadaje się do wiercenia w czapie lodowej, pokrywającej północny biegun Czerwonej Planety. „Gdyby klimat na Marsie rzeczywiście się zmieniał, to zapis tych zmian, w postaci odchyleń zawartości izotopów, może być utrwalony tylko w lodzie skuwającym bieguny” - wyjaśnia Greg Cardell, główny inżynier projektu.

Summit Camp, ulokowany na wysokości 3500 m n.p.m., spoczywa na zamarzniętej skorupie, przyjmującej opady od co najmniej

lOOtys. lat. To idealne warunki do chro-nostratygraficznych badań lodowych. Zespół ma nadzieję dowiercić się na głębokość lOOm, a więc cofnąć się o około 200 lat w przeszłość.

Na Marsie wiercenie ma sięgnąć na głębokość od 30 do 70 m. Jednak nawet te 30 m odpowiadać będzie tysiącom lat historii klimatu, ponieważ lód na Marsie powstaje niezwykle wolno - takie tempo dyktuje sucha i cienka atmosfera.

Chronos przesyła energię w głąb otworu za pośrednictwem przewodu wiertniczego, który podłączony jest do płaskiej płyty czołowej świdra lodowego. Ogrzewana powierzchnia płyty roztapia lód. Pompa w dolnej części świdra zasysa wodę roztopową do wnętrza urządzenia. Dalej, do przewodu wiertniczego, tłoczy ją kolejne urządzenie. Na powierzchni woda poddawana jest analizie. Taki system utrzymuje otwór w stanie suchym i zapobiega narastaniu lodu powyżej świdra. W bocznej ścianie świdra umieszczono małą kamerę, która rejestruje obraz mijanych warstw lodu.

19 lipca o godzinie 13:30 Chronos rozpoczyna topienie lodu w tempie 1 cm na minutę. Marsjańskie urządzenie musi zmierzyć się z ziemskimi przeszkodami. Ponieważ w namiocie stale przebywają lu-dzie, robi się za gorąco. I Nic pomaga wyłączenie I grzejników. Na Marsie urządzenie będzie pracować w temperaturze spadającej do-l 10 C. W Summit Camp temperatura powietrza wynosi -15 C. a lodu -30°C. Aby skompensować te warunki, kierownik misji Miles Smith i inżynier Claus Mogensen programują czujniki temperatury' tak, by możliwe było zdalne włączanie i wyłączanie grzejników świdra, co ma zapobiec jego przegrzaniu.

To jednak nie jedyny problem. Na Grenlandii natknąć się można na jeszcze inne właściwości lodu typowe dla Ziemi:

16 ŚWIAT NAUKI GRUDZIEŃ 2006