str182

Rys. 156. Położenie zwierciadła wody podziemnej. 1 przy średnich stanach wody w rzece B i 2 przy stanach niskich Ciek A w czasie suszy hydrologicznej przestaje prowadzić wodę, wysycha; a w cieku B obserwuje się niżówkę (schemat)

&

otatnik " Si C:\Document... "' ^1031.O.S.T.“ ’^rH strlSl - Paint ” f Itelix iLibrary^' § Hydrologiaog...

bywają tylko przepływy, natomiast stany wody mogą być podniesione przez spiętrzenia wywołane zjawiskami lodowymi (Mikulski, l%2, 1963).

6. USTROJE WODNE RZEK

Każda rzeka ma właściwy dla siebie typ ustroju wodnego⁴, który jest odzwierciedleniem wpływu, jaki całe środowisko geograficzne wywiera na obieg wody w zlewni; odzwierciedla on rodzaj i strukturę czasową stanów i przepływów rzeki w normalnym cyklu rocznym.

Pierwszą typologię rzek ze względu na ich ustrój wodny przedstawił w 1884 r. A.I. Wojejkow, wydzielając 9 typów rzek różniących się pochodzeniem wód zasilających i rocznym przebiegiem stanów wody; klasyfikacja ta nawiązywała do podziałów klimatycznych. Wojejkow wyróżnił:

- rzeki klimatów zimnych; źródłem wody zasilającej rzeki jest topnienie śniegu; wysokie stany wody występują podczas roztopów wiosennych, w zimie przepływ prawie

ustaje;

-    rzeki typu wschodnioeuropejskiego; źródłem wody zasilającej rzeki są roztopy wiosenne, które wywołują wysokie wezbrania w tej porze roku;

-    rzeki typu górskiego; stany wody w rzece zależą od opadów i retencji śnieżnej;

-    rzeki klimatu umiarkowanego oceanicznego; wezbrania są wywołane wyłącznie opadami deszczu, a najwyższe stany wody występują w chłodnej porze roku;

-    rzeki typu śródziemnomorskiego; są zasilane przez obfite opady w porze zimowej, latem ze względu na brak opadów często wysychają;

¹ W literaturze hydrologicznej (i pokrewnej) zamiast „ustroju wodnego" dość powszechnie jest używany termin „reżim wodny (hydrologiczny)” (łac. regimen - kierowanie, kierownictwo; fr. rćgime - ustrój). W języku polskim termin reżim (reżym) oznacza głównie „system rządów” - używany często z odcieniem pejoratywnym, albo „ściśle ustalony tryb postępowania” (Słownik języka italskiego, t. VII. FWN. Warszawa. 1963); również - „system rządów, w którym władza stosuje przemoc...” (Słownik wyrazów obcych, wydanie nowe. PWN Warszawa, 1995). a także - „rząd stosujący brutalną przemoc wobec opozycji...” (Słownik poprawnej polszczyzny pod red. A. Markowskiego, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa, 1999). Tymczasem występuje od dawna ustalony termin „ustrój wodny (hydrologiczny)”, który oznacza: I) organizm. 2) układ i wzajemne powiązania elementów danej całości...” (Słownik języka polskiego, i. IX, PWN, Warszawa, 1967). W polskim wydaniu Międzynarodowego słownika hydrologicznego pod red. A. Magnuszcwskicgo i U. Soczyńskiej (Wyd. Nauk. PWN. Warszawa, 2001) występuje hasło: ustrój (reżim) hydrologiczny - zmienność stanu i charakterystyk obiektu hydrograficznego, podlegającego regularnym zmianom sezonowym w wyniku działania cyklu hydrologicznego". Zdaniem autorów ten termin i jego definicja zasługuje na powszechne stosowanie w polskiej literaturze hydrologicznej.

182

Cl

E

C

S> Hydrologia ogólna - Elżbieta Bajkiewicz-Grabowska, Zdzisław Mikulski - iLibrary Reader

co

o

rr.

a>

co

co

co

o

©

©

&