Strona118

Proces kondensacji przebiega samorzutnie i jedynie wskutek utraty pewnej ilości energii uzyskuje się parę przesyconą.

Parę przesyconą można otrzymać dwoma sposobami:

1)    przez ochłodzenie ogrzanej pary;

2)    przez uzyskanie z produktów gazowych ciał stałych lub ciekłych.

Metodą rozpraszania uzyskuje się zwykle aerozole o grubszych cząstkach niż otrzymane metodą kondensacji. Te względy, jak również to, że do rozdrabniania trzeba stosować niejednokrotnie ciężką i skomplikowaną aparaturę, doprowadziły do tego, że w praktyce do otrzymywania aerozolu używa się najczęściej metody kondensacji.

W pewnych przypadkach mogą być stosowane równocześnie metody rozpraszania i kondensacji, co można nazwać kombinowaną metodą otrzymywania aerozoli.

W praktyce zasłony dymne wytwarza się następującymi sposobami.

1. Przez rozproszenie w powietrzu łatwo lotnych cieczy (na przykład SpCl₄) tworzących dym, reagujący w stanie rozproszonym z wilgocią powietrza

SnCl₄ + 4H₂0 = Sn(OH)₄ + 4 HC1.

Własności fizykochemiczne ciekłych substancji dymotwórczych zostały zestawione w tablicy 75.

Tablica 75

Substancja dymotwórcza	Ciężar właś ciwy G/cm*	Temperatura topnienia °C	Tempera tura wrzenia °C	Produkty reakcji z wilgocią powietrza
Czterochlorek cynowy	2,2	—Tl	| 114	Sn (OII)4, I1C1
Czterochlorek tytanowy	1,8	—23	-1-136	Ti (0II)4, IICI
Czterochlorek krzemowy	• 1,5	— 69	-H 59	Si (01I)4, HCI
Kwas chlorosulfonowy	1,8	80	| 158	II.SO*, IICI
Trójtlenek siurki	1,1)	-1 17	-1- 45	llaS<)4

2, Spalając na powietrzu substancje, których produkty palenia po ochłodzeniu kondensują się w powietrzu. Tak stosowaną substancją jest najczęściej biały fosfor:

4 P + 5 0₂ = 2 P,0₃.

Pary pięciotlenku fosforu kondensują w powietrzu i częściowo reagują z wilgocią powietrza, dając kwasy meta- i ortofosforowy o małej prężności par (w temperaturze pokojowej).

3.    Odparowując lub niecałkowicie spalając oleje. Odparowany olej kondensuje się w powietrzu w postaci drobnych kropli tworzących mgłę. Przy niezupełnym spalaniu oleju część węgla wydziela się w wolnej postaci i tworzy czarny obłok, doskonale zasłaniający przedmioty w fazie początkowej. Jednak węgiel szybko koaguluje, gdyż cząstki węgla przy zetknięciu zlepiają się razem i tworzą rosnące płatki, szybko opadające na ziemię.

Pośrednim sposobem jest równoczesne spalanie i odparowanie oleju. W tym przypadku ciekłe cząstki oleju pokrywają czarne cząstki węgla i w ten sposób utrudniają koagulację. Mgła taka o barwie szarej jest bardziej stała dopóty, dopóki nie odparuje olej. W ten sposób koagulacja,mgły nieco się opóźnia.

4.    Spalając masy pirotechniczne dymów zasłonowych, zawierające lub tworzące w procesie palenia substancje dymotwórcze.

§ 4. MASY DYMÓW ZASŁONOWYCH I STAWIANE IM WYMAGANIA

Wymaga się, aby masy dymów zasłonowych miały następujące własności:

1.    Dawały dym o maksymalnej zdolności zasłaniającej (ponad 500 m‘-ykg) i dostatecznej trwałości.

2.    Spalane w puszkach — nie dawały płomienia.

3.    Aby spalane dawały żużel porowaty, nie przeszkadzający przechodzeniu przezeń dymu.

Produkty palenia mas, używanych do tworzenia zasłon dymnych w pobliżu własnych wojsk, nie powinny wywoływać zatruć.

Istnieją dwa zupełnie różne rodzaje mas dymów zasłonowych. Jeden z nich zawiera substancję dymotwórczą w postaci gotowej, podczas gdy drugi tworzy taką substancję dopiero w czasie palenia.

Masy pierwszego typu zawierają następujące składniki: utleniacz, substancję palną i substancję dymotwórczą.

Jako substancje dymotwórcze stosuje się tu materiały łatwo sublimujące, takie jak chlorek amonowy i węglowodory aromatyczne — naftalen, antracen i inne.

Proces tworzenia dymu w tego rodzaju masach sprowadza się do wysublimowania zawartych w masie substancji dymotwórczych i utworzeńia dymu na skutek przejścia ich w stan stały przy ochłodzeniu w powietrzu.

Chlorek amonowy dobrze rozpuszcza się w wodzie; jego ciężar

239