strona (101)

3.2.3. Bilans termiczny ustroju

Dla każdego środowiska (wody, powietrza przy różnym wietrze i wilgotności) istnieje taka temperatura, w której wytwarzanie ciepła (w spoczynku) i samoistne wydalanie ciepła z organizmu są w równowadze bez włączania mechanizmów termoregu-lacji. Taką temperaturę środowiska nazywamy obojętną lub temperaturą komfortu.

Temperatura obojętna powietrza dla człowieka bez odzieży, w mieszkaniu, wynosi około 28 do 30°C, temperatura obojętna kąpieli wodnej wynosi około 33°C. Temperatura obojętna zależy od tzw. siły lub wielkości oziębiającej otoczenia, na którą składają się: przewodność cieplna, ruchliwość dająca prądy konwekcyjne, wilgotność oraz stopień przepuszczalności dla promieniowania podczerwonego.

Stała temperatura wnętrza ustroju ludzkiego jest podstawowym wskaźnikiem zrównoważonego bilansu cieplnego. Mechanizmy termoregulacji mogą w szerokim zakresie kompensować ubytek lub nadmiar ciepła. Im większe są potrzeby kompensacji, tym głębsze są i dłużej trwają wpływy fizjologicznych mechanizmów termoregulacji. Osłonowa, zewnętrzna, część organizmu spełnia odpowiednio do potrzeb rolę złego lub dobrego przewodnika ciepła.

Zrównoważenie bilansu cieplnego dochodzi do skutku w trzech wariantach:

-    przy nadmiarze ciepła, dzięki uruchomieniu jego wydalania (termolizy),

-    w temperaturze obojętnej, bez uruchamiania termoregulacji,

-    przy niedoborze ciepła, dzięki zatrzymywaniu i produkcji ciepła.

Mimo jednakowych efektów w postaci stałej temperatury jądra cieplnego stan funkcjonalny organizmu w każdym z tych wariantów jest inny.

Zaburzenia bilansu cieplnego ustroju

Przy nagrzewaniu nadmiernymi ilościami ciepła lub przy zaburzeniu eliminacji ciepła dochodzi do hipertermii. Towarzyszy jej bierne wzmożenie przemiany materii, które zwiększa efekt przegrzania.

Hipertermia występuje jako objaw patologiczny w przebiegu niektórych schorzeń, nazywana jest wtedy gorączką. W gorączce następuje nagromadzenie ciepła endogennego. )est to stan wywołany i kontrolowany przez układ termoregulacji. Najcięższym zespołem hipertermii jest cieplny udar mózgowy, w którym nadmiar ciepła napływającego z otoczenia przekracza możliwości kontroli termoregulacyjnej ustroju.

Przy oziębianiu przekraczającym wydolność termoregulacji dochodzi do hipo termii, czyli obniżenia temperatury ciała poniżej normy. Z głęboką hipotermią wiąże się wtórne, bierne obniżenie przemiany materii pogłębiające negatywny efekt oziębienia. Ogólną hipotermię, jako ciężkie zagrożenie życia, spotyka się u zaniedbanych, samotnych ludzi w podeszłym wieku oraz u nieprzystosowanych osób, które znalazły się w zimowych lub polarnych warunkach klimatycznych.

3.2.4. Termoregulacja a emocje i recepcja temperatury

Wszystkie efektory termoregulacji są ściśle związane z wyrażaniem emocji, ponieważ są również elektorami emocji. Robi się gorąco z wrażenia albo zimno ze strachu, blednie się ze wstydu lub drży z lęku. Zmiany napięcia mięśni biorą udział w przeżyciach emocjonalnych.

101