strona (159)

Druga forma reakcji na oziębianie występuje wtedy, gdy rezerwy ciepła są niedostateczne lub gdy mechanizm termoregulacyjny jest niewydolny. Wówczas reakcja zachowania ciepła przedłuża się. Towarzyszy jej zasinienie skóry. Występuje znaczne napięcie i drżenie mięśni. Zabieg jest odczytywany jako przykry. Należy go przerwać, ponieważ nie nastąpi samoistnie reakcja kompensacyjna. Pacjent wymaga ogrzania z zewnątrz. Dopóki temperatura wnętrza (rdzenia cieplnego) ustroju jest zachowana, dopóty zachowana jest sprawność organizmu. Kiedy oziębianie obniża temperaturę narządów wewnętrznych i mózgu, sprawność ustroju może zostać poważnie zaburzona.

Reakcje późne lub wtórne

Po prawidłowym leczeniu hydroterapeutycznym występują trwałe zmiany w reakcjach ustroju. Usprawniają się reakcje termoregulacyjne, dzięki którym organizm szybciej przystosowuje się do oziębiania i lepiej znosi przebywanie w niskich temperaturach. Wraz z lepszą termoregulacją powstaje prawdopodobnie większa odporność na infekcje, zwłaszcza górnych dróg oddechowych. Niektóre doświadczenia wskazują na to, że z odpornością na zimno wiąże się odporność na sytuacje stresowe.

Wodne zabiegi oziębiające wpływają na stan psychiczny. Korzystnie mogą oddziaływać na zaburzenia emocjonalne, zwłaszcza typu reaktywnego. Mogą także nieść duży ładunek sugestii, dlatego mogą być pomocne przy postępowaniu psychoterapeutycznym. Niewykluczone jednak, że reakcja na oziębianie wodą wiąże się z jeszcze innymi, dotąd nie poznanymi, efektami zdrowotnymi. Do takich supozycji skłania przypisywanie im wartości leczniczej we wszystkich wielkich kulturach.

W dzisiejszym wodolecznictwie w Europie można wyróżnić dwa nurty postępowania.

leden wywodzi się z tradycji wodolecznictwa XIX wieku, w mniejszym lub większym stopniu modyfikowany jest współczesną wiedzą i techniką, utrzymujący podstawowe, tradycyjne formy zabiegowe. Opiera się na ideach swoich sławnych twórców. Dotyczy to szczególnie naśladowców Kneippa, jeszcze do niedawna powstawały, osiągając powodzenie, modyfikacje tradycyjnych systemów wodoleczniczych. Jedną z ostatnich była metoda hydiatryczna Jana Żniniewicza, stosowana w latach 1905-1965.

Drugi nurt wywodzi się z klinicznych badań Wilhelma Winternitza, Di Gasperie-go oraz wielu innych lekarzy i badaczy, którzy wypracowali metody wodolecznicze oparte na względnie obiektywnych obserwacjach klinicznych i w zgodzie z fizjologią. Jest powiązany z pierwszym, gdyż zainteresowanie wodolecznictwem wynikało z chęci zrozumienia ogromnych sukcesów Priessnitza, Kneippa i ich naśladowców. Jednak medycyna kliniczna nie zdołała ani powtórzyć sukcesów wielkich hydrotera-peutów, ani ich potwierdzić lub im zaprzeczyć. Nurt ten wykorzystuje współczesna fizykoterapia i balneologia, nie pogardzając metodami nurtu pierwszego. Trzeba zdawać sobie przy tym sprawę, że dotąd nie udało się oddzielić wpływów placebo od oddziaływania fizycznego i dlatego trudno ocenić, w jakim stopniu wyniki leczenia zależą od każdego z tych mechanizmów.

159