strona (82)

powstaje pod wpływem UV w skórze człowieka niezbędna do życia witamina D₃, jej zasadnicza wartos'ć polega na udziale w gospodarce wapniem i fosforem.

Niedobór witaminy D₃ u dzieci wywołuje chorobę nazywaną krzywicą (łac. rachitis). Jest to ciężkie zaburzenie polegające na zbyt małym zmineralizowaniu kości i ich niedostatecznej sztywności. Jego pierwszym objawem u niemowląt jest opóźnione zarastanie ciemiączka. Następnie pojawiają się odkształcenia osłabionych kości (pałąkowate golenie, szpotawość i koślawość kolan, skrzywienie kręgosłupa itp.) oraz zniekształcenia wywołane wzmożonym rozrostem chrząstek wzrostowych u dzieci (np. różaniec krzywiczy na żebrach). Zniekształcenia są nieodwracalne, mogą być przyczyną kalectwa. Choroba ta była częsta w środowiskach ludzi ubogich, w zadymionych, przemysłowych ośrodkach Anglii, gdzie było mało słońca i została nazwana chorobą angielską.

U dorosłych brak witaminy D₃ wywołuje zaburzenie nazywane rozmięknieniem kości (łac. osteomalatio). Zdarza się ono u kobiet w ciąży, gdy występuje zwiększone zapotrzebowanie na wapń. Witamina D₃ stanowi jeden z elementów zapobiegających zrzeszotnieniu kości, czyli osteoporozie. Główną przyczyną osteoporozy są przemiany hormonalne w okresie menopauzy i andropauzy udowodniono jednak, że niedobór witaminy D₃ nasila przebieg tego schorzenia, a jej zwiększony dowóz przyczynia się do odbudowy struktury kostnej. Zdarzają się także zaburzenia wchłaniania witaminy D₃ w przewodzie pokarmowym, które mogą prowadzić do jej niedoboru mimo prawidłowej podaży doustnej.

Witaminę D₃ można dostarczać do organizmu z pokarmem lub w postaci leku (Cholecalciferolum). Rozpuszcza się ona w tłuszczach (np. ryby morskie, nabiał). Nadmierne jej ilości są szkodliwe, a granice tolerancji stosunkowo niewielkie, co wiąże się z możliwością przedawkowania.

Naświetlanie słońcem lub UV ze źródła sztucznego jest naturalnym sposobem dostarczenia witaminy D. Nie ma przy tym obawy przedawkowania, gdyż chronią przed nim samoistne mechanizmy regulacyjne. Naświetlanie UV-B skutecznie chroni przed awitaminozą D₃ przy zaburzeniach wchłaniania i niedoborach pokarmowych. Naświetlanie na słońcu jest nieco kłopotliwsze niż podawanie kalcyferolu, lecz bardziej naturalne. Naświetlanie z generatorów lampowych powinno się odbywać z użyciem wyselekcjowanego UV-B, ewentualnie z A, lecz bez UV-C.

Należy zaznaczyć, że witamina D₃ powstająca w skórze ulega przemianom w wątrobie i nerkach, a jej pochodne mogą pomagać w leczeniu łuszczycy. Wykazuje także korzystny wpływ przy leczeniu gruźlicy skóry.

Sterole są powszechne w świecie roślin i zwierząt. Naświetlanie UV jarzyn i owoców wzbogaca je w witaminę D, lecz przy większych dawkach dochodzi do wytworzenia produktów toksycznych, dlatego zarzucono ten sposób wzbogacania pokarmów.

2.8.5. Fotosensybilizacja

Niektóre substancje absorbują fotony światła i przekazują uzyskaną energię w cyklach reakcji chemicznych. Typowym przedstawicielem tej grupy związków są chlorofile. Absorbują one fotony o długości fali 700, 680, 670 nm i inicjują w tkance roślinnej kaskadę reakcji, która wiedzie od absorpcji C0₂ do produkcji mono- i polisa-

82