słow002

Jan Jaskanis Dyrektor

Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie

WSTĘP

Zamysł zorganizowania w Państwowym Muzeum Archeologicznym w Warszawie wystawy o początkach Słowian powstał już dość dawno. Zrodziły go nasze doświadczenia płynące z przygotowania, a następnie wieloletniego (1978-1992) eksponowania w licznych muzeach polskich oraz zagranicznych wystawy „Bałtowie- północni sąsiedzi Słowian”. Ekspozycja ta była bowiem przykładem, jak może niezwykle wzrastać społeczne zainteresowanie prahistorią oraz początkami średniowiecza, jeśli treściom kulturowym towarzyszy ich identyfikacja etniczna.

Nie przypadkiem z najlepszym przyjęciem społecznym, wyrażonym liczbą zwiedzających i zainteresowaniem środków masowego przekazu, spotykały się podobne wystawy organizowane w Europie o Celtach, Gotach, Bawarach, Trakach, czy Wikingach.

Od ostatniej, dużej wystawy o kulturze Słowian we wczesnym średniowieczu upłynęło ponad trzydzieści lat. Ekspozycja ta zorganizowana przez nasze muzeum w 1965 r., z okazji odbywającego się w Warszawie I Kongresu Archeologii Słowiańskiej, przedstawiała ówczesny pogląd nauki dostosowany do wymogów nie tylko doktryny metodologicznej, ale i punktów widzenia poszczególnych krajów partycypujących w wystawie.

Dokonany z upływem lat postęp wiedzy zachęca więc obecnie do podjęcia jednego z podstawowych, związanych ze Słowiańszczyzną tematów, którym jest szukanie odpowiedzi na pytania jakie były początki Słowian, gdzie i od kiedy można dopatrywać się rodowodu szeroko dziś rozprzestrzenionych w Europie narodów mówiących językami słowiańskimi. Wystąpienie ich na arenie europejskiej w czasie od drugiej połowy V w. i w VI w. n.e. oraz proces trwałego zasiedlania rozległych terenów, należy do wydarzeń historycznych o doniosłym znaczeniu. Był to czas dożywania kresu przez prahistoryczne struktury osadnicze, układy społeczne oraz polityczne i w ich miejsce tworzenia się nowego porządku. W kolejnych stuleciach drugiej połowy I tysiąclecia n.e. kształtowały się zalążki późniejszych etnosów środkowo-wschodniej i południowej Europy oraz przyszłych organizacji państwowych.

Wystawa „Słowianie w Europie wcześniejszego średniowiecza”, prezentując współczesny stan badań nauki polskiej, nie stara się rozstrzygać problemów, które są ciągle jeszcze sporne i niejasne. Ukazuje jednak nowy obraz początków Słowian, nieskrępowany względami pozanaukowymi i odbiegający od utrwalonego od lat w naszym kraju poglądu o istnieniu kolebki Słowian na obszarze dzisiejszej Polski i tutaj ich ewolucyjnego rozwoju.