DSC01409

t JAN MATEJKO, KAZANIE SKARGI, 1SÓ4, Muzeum Narodowe w Warszawie

Wskaż elementy obrazu służące przedstawieniu kaznodziejskiego autorytetu mówcy. Określ znaczenie gestów Skargi. Jak myślisz, z jakim przekazem perswazyjnym zwraca się on do odbiorcy?

Autor

PIOTR SKARGA (włałdwe nazwisko Powęski, 15)6-1612) był jezuitą, spowiednikiem Zygmunta III Wazy, jednym z pierwszych działaczy kontrreformacji w Polsce. Angażował się w politykę, m.in. dzięki niemu doszło do zawarcia unii brzeskiej (1596), na mocy której część hierarchów prawosławnych uznała zwierzchnictwo papieża. Napisał bardzo poczytne Żywot/ iwĄjth, a jego Kutnu sejmom, które ukazały się drukiem w 1597 r., stanowiły publicystykę polityczni owtfo czasu. Ksiądz Skarp «Mił w nich radykalne bada kontrreformacyjne, ale labę piętnował wady ustrojowe Rzeczypospolitej,

Piotr Skarga Kazania sejmowe (fragmenty)

[1]    jako namilejszej matki swej miłować i onej czcić nie madę, która was urodziła i wychowała, nadała, wyniosła¹? Bóg matkę czcić rozkazał. Przeklęty, kto zasmuca matkę swoję. A która jest pierwsza i zasłużeńsza matka jako ojczyzna, od której imię madę i wszytko, co madę, od niej jest? Która gniazdem jest matek wszytkich i powinowactw² wszytkich, i komorą³ dóbr waszych wszytkich. [...]

[2]    Rozmyślcie, jakie od tej matki, od Korony i Rzeczypospolitej)⁴ tej, dobrodziejstwa i upominki madę. Ona wam wiary ś.fwiętej] katolickiej, przez którą do wiecznej ojczyzny przychodzide, dochowała; i Chrystusa, zbawienie wasze, i jego Ewangeliją przyniosła. Ona jej od fałszywych nauk i jadów heretyckich obroniła. Ona Husa przed stem kiladziesiąt lat swymi kaptury i konfedcracyjami i jego przeklęte kacerstwo odpłoszyła⁵. Do tego czasu kaplany wam i biskupy, i duchowne pasterze wasze daje, przy których przystęp do łaski Bożej i obrony od wszytkich nieprzyjaciół macie. Ona \ Nadała, wyniosła ■ dała majątek i godności

2    Powinowactwo - tu: rodzina.

3    Komora-spiżarnia.

4    Korona i Rzeczpospolita - królestwo i republika; tu: państwo polskie.

5    Mówi tu Skarga o konfederacji Korczyńskiej z pot XV w. skieiowanej przeciw husytyzmowi (ruchowi reformatorskiemu w Dechach) I stiwujta) iobituid karanie śmiercią heretyków.

I iwłcwpłta tu ołtarz służby Bożej i ofiar przedziwnych, z których wam ubłaganie Boskie zawź-

■    dr płynie. Ona się i dzisiejszych złych wieków srogim heretykom odejmuje’ i wilki te jadowite.

■    jako może. od was odgania. I stara się, abyście nie byłi bez kapłana, bez ołtarza, bez nauki*, I i ratom bez Boga, jako się to innym narodom przydało, którzy tak dobrej t czujnej matki nie

■    midi. jakoż jej miłować nic macie? |...J

I (jJTa miła matka podała wam złotą wolność, iż tyranom nie służycie, jedno bogobojnym panom I i królom, które sami sobie obieracie. Których moc, prawy okreszona³, żadnego wam bezprawia K nie czyni, żadnego i od postronnych panów⁴, i od swoich uciśnienia nie cierpicie. Samiśrie tyło | sobie tyranami, gdy praw nie wykonywacie a do sprawiedliwości fałszywą wolnością, a bo raczej ■jwawoln ością⁵, przeszkody sami sobie czynicie. Tureckiego i Moskiewskiego państwa obywa-I tele, patrzcie, jakie uciśnienie i tyrani ją cierpią. Nie taka to ojczyzna wasza: matką wam jest, | a nie macochą. Na ręku was swoich nosi, a krzywdy żadnej cierpieć nie dopuści. Sami sobie ■szkodzicie i jeden nad drugim tyraniją podnosicie, praw nie egzekwując⁶ [.„]. Z strony matki I nie masz nic, w czym byście się żałować⁷ na nię mieli, chyba sami na się.

^POJĘCIA KLUCZOWE

OKRES RETORYCZNY - podstawowa jednostka znaczeniowa i intonacyjna mowy w klasycznej retoryce; zwykle rozbudowane zdanie złożone (albo układ laiku zdań pojedynczych) podporządkowane jednej myśli, np. pierwsze cztery zdania drugiego akapitu mowy Skargi, s. 217. PARALELIZM SKŁADNIOWY - powtórzenie lub podobieństwo konstrukcji składniowych wypowiedzeń w następujących po sobie częściach tekstu, np. Ty pójdziesz górą. a ja pójdę doliną. PARALELIZM ZNACZENIOWY — powtórzenie lub podobieństwo znaczeń wyrażeń w następujących po sobie częściach tekstu. Na przykład w ludowej piosence: Ty pójdziesz górą IA ja dolinę I Ty zakwitniesz różą / A ja kaliną - zestawione zostały następujące powtórzenia: ja—ty (osoby), zakwitnąć (metaforycznie wyrażony stan osób) oraz podobieństwa znaczeniowe: góra-dół (pojęcia przestrzenne), róża-kalina (kwitnące krzewy).

PERSWAZJA - patrz: s. 70.

Polecenia do tekstu

\ł Wyjaśnij, na czym polega perswazyjne użycie języka w przytoczonym urywku Kazań sejmowych.

2.    jaka jest teza analizowanego fragmentu?

3.    Sformułuj w najprostszej postaci argumenty Skargi na rzecz tezy zawartej we fragmencie /tort sejmowych.

1 Hmtjfam odejmuje - wiłay < to etylami. iIsmiAI- to nauki wiary.

) Kwj obtszoiu fwawami ogianiczona.

4tańnlpMKMfe-obcywtadcy.

Jtomtok - swawola, warchia.

SEgoAwując - przestrzegając ltimt-dartiL