WiZ 4 5

fotoreportaż

Droija Mleczna nad górą Paranal w Chile. Laserowa wiązka z obserwatorium ESO jest wycelowana w okolice czarnej dziury w jądrze galaktyki (26 tys. lat świetlnych ód Ziemi).

#

GALAKTYCZ N E

Galaktyka spiralna NGC 5866 w gwiazdozbiorze Smoka (44 min lat świetlnych od Ziemi).

Przepiękne fale gęstości - spiralne ramiona galaktyki M51 w Psach Gończych (23 min lat świetlnych od Ziemi).

SZALENST WO

Duże i matę, spokojne lub rozpadające się po megazderzeniach. Galaktyki żyją niemal tak dtugo jak obserwowalny Wszechświat, a ich losy wystarczyłyby na niejedną sensacyjną powieść.

> WERONIKA ŚLIWA

‘WIEDZA I ŻYCIE czerwiec 2008 4

Aby odbyć kosmiczną podróż, wcale nie trzeba wstawać z fotela. Wraz z Ziemią i Słońcem nieustannie przemierzamy przestrzenie Drogi Mlecznej. Ta stosunkowo duża galaktyka spiralna z poprzeczką zawiera kilkaset miliardów gwiazd, a także wiele obłoków pyłu i gazu; w samym jej środku znajdziemy czarną dziurę o masie niemal 4 min mas Słońca. Nasza gwiazda, odległa od centrum o około 26 tys. lat świetlnych - mniej więcej połowę promienia dysku - okrąża je wraz z nami w ciągu blisko 230 min lat.

Droga Mleczna jest jedną z wielu galaktyk spiralnych, najczęściej spotykanych we Wszechświecie gwiezdnych skupisk. Kształtem przypomina płaski

dysk, w którym są zanurzone wychodzące z poprzeczki zwinięte spiralnie ramiona. Środek Galaktyki zajmuje zgrubienie centralne - skupisko stosunkowo starych gwiazd, otaczających czarną dziurę. Płaski dysk Galaktyki jest zanurzony w kulistej otoczce ciemnej materii, którą przemierzają nieliczne gwiazdy i ich gromady. Masę Drogi Mlecznej wraz z tajemniczą ciemną materią szacuje się na niemal 1000 mld mas Słońca.

Jak w każdej galaktyce spiralnej, tak i w naszej nieustannie powstają kolejne pokolenia gwiazd. W ciągu roku rodzi się w niej średnio siedem gwiazd o łącznej masie czterokrotnie większej od słonecznej. Badania ilości powstających podczas wybuchów radioaktywnych

izotopów świadczą, że raz na około 50 lat galaktyczne przestrzenie rozświetla wybuch supernowej. Niestety, mamy akurat pecha, bo widok jasnej galaktycznej supernowej nie był nam dany od ponad 300 lat. Takiej niezwykłej okazji do obserwacji i pomiarów możemy się jednak spodziewać w każdej chwili.

Największą naszą sąsiadką jest galaktyka spiralna M31, widoczna w tle gwiazdozbioru Andromedy. Odległa o mniej więcej 2,5 min lat świetlnych, jest po galaktyce M33 najdalszym obiektem Wszechświata, który możemy dostrzec gołym okiem. Pod względem rozmiarów i budowy bardzo przypomina Drogę Mleczną. Oprócz niej w naszej grupie galaktyk - zwanej Grupą Lokalną - >