Zdjęcie1234 (4)

t todnt wysiłki nic mojly up®WK tonu, łc We# betuiUnnle trnctt oparcie w to) rosienie) którą obejmuj* wlcdzn cmplryeiua, » Ukto rftlo⁰'* potocina. Kntda szciególowit nauka reall«lyc^J,u' u iwych poaątków znswycHi) pogirduna pn*x W°* lofią ldoellityuną i powodu niedoskonałości logicznej, stawała się w miarą swego rozwoju coraz bardsitj świadoma same) siebie, niektóre saś z tych nauk osiągnęły taki poiiom, to nawet IdetUtm musi je traktować lako wióry ujęcia systematycznego. % mote on odmówić im tych wymów uznania, gdyż, sam uwydatniał w przeszłości ważność i racjonalną doskonałość tych samych organa, które nauki realistyczne stosuje do systematyzowania swych badań, tj logiki necty-substancji i matematycznej teorii lunkcji,

W ten apoaób Idealizm utracił zdolność atakowania wewnętrznego ustroju nauk realistycznych l może krytykować Jedynie Ich podstawy, Ich wypowiedziane lub utajona założenia eplstemologlczne i metafizyczne. Oczywiście, Jak długo nauka realistyczna przypisuje swym podstawom absolutną ważność poznawczą, tak długo idealistyczna krytyka ma łatwe udanie pokazania absurdalności takich urouczeń, dowiedzenia np., łe domniemanie absolutne) obiektywności przestrzeni geometrycznej Jest wewnętrznie sprzeczne lub też redukcja wszelkich Jakości zmysłowych do ruchu materii Jest nie zastąpieniem złudzenia rzeczywistością, lecz Jedynie wyrażeniem wszelkich rodzajów danych zmysłowych w terminach Jednego szczególnego Ich rodzaju Jako kombinacji pewnych wrażeń wzrokowych z pewnymi wrażeniami dotykowymi i mięśniowymi. Ataki idealizmu tracą jednak wydatnie na sile, jeżeli realistyczna nauka uczyni opierać swe roszczenia nie na abstrakcyjnym uzasadnieniu filozoficznym swych założeń, lecz na praktyce stosowalności swych rezultatów, Jeżeli przyznaje, ie jej założeń niepodobna udowodnić a priori, natomiast okazują się one poznawczo ważne a posteriori dzięki poszerzeniu kontroli nad rzeczywistością, na Jakie pozwalają. Dzieje się tak dlatego, ie pod tym względem sam Idealizm nieświadomie umocnił wcześniej stanowisko realistyczne,

gh>«xąc _ w celu obronienia tradycyjnej religii i mo

ralności przed realistyczny ima 1 Izy teoretyczny — po-gląd. te twierdzenia praktyczne mogą mieć wiosny obiektywny ważność, niezależny od kryteriów teoretycznych, toteż trudno mu teraz odrzucić sprawdzian stosowalności praktycznej, do którego odwołuje sic realistyczna nauka.

To jeszcze nie wszystko. W ciągu trzech pierwszych stuleci swego rozwoju realizm naukowy był praktycznie niezdolny do stworzenia jakiegokolwiek ogólnego poglądu na świat. Nie tylko znaczna czyść doświadczenia pozostawała długo poza obrybem realistycznych badań, ale i badania prowadzone w różnych naukach przyrodniczych były zbyt słabo ze sobą związane, by stać się podstawy spójnej realistycznej koncepcji całości świata empirycznego. Powstanie realistycznej psychologii I socjologii, z jednej strony, i doktryna ewolucji przyrody, z drugiej strony, zaradziły tym trudnościom i doprowadziły do nowoczesnego naturalizmu — najpełniejszej i najbardziej spójnej doktryny realistycznej, jaką kiedykolwiek stworzono. Zastosowanie poryty wnych metod realistycznych do świadomości indywidualnej oraz instytucji społecznych wciągnęło w orbity na tura lis tycznej nauki dziedziny, * której idealizm czerpał większość swych materiałów; jednocześnie teoria ewolucji nie tylko dostarczyła ogólnej podstawy, na której wszystkie nauki o przyrodzie mogły mleć nadzieją osiągnąć swą metafizyczną jedność, lecz również przerzuciła most nad przepaścią, oddzielającą człowieka jako podmiot myślący od jego przedmiotu, nieorganicznej 1 organicznej rzeczywistości przyrodniczej, którą bada i kontroluje. Stawiając konkretne problemy, dotyczące rozwoju ludzkiej świadomości od podstawowych potrzeb życia organicznego aż do Jej najwyższych rozumowych przejawów, nowoczesny naturalizm utrzymywał, iż rzeczywiście i nieodwołalnie uczynił człowieka częścią przyrody. Nawet rozum, przejawiający się w nauce, jest zatem jedynie kontynuacją naturalnej ewolucji świata zwierzęcego, najpóźniejszym stadium adaptacji istot żywych do ich środowiska; wszelkie

211