Zdjęcie1277 (4)

Mówiąc o „doświadczaniu,

Bralinie sobie jakiegokolwiek F, UśwIatSB^toble to pojecie ogólne, obejmujące Ukto pojęcia szczl# nt, jak doznawanie wrażirt, oda uwinie, posłrzeg*^fl,f' zapamiętywanie, przewidywanie, wyobrażanie marunie, przedstawianie l pojmowanie. F mole oznaczał wszystko, cokolwiek jakikolwiek człowiek kiedykolwiek tobie uświadamia — dźwięk, ból, własne ciało, drzewo, znaczenie słowa, zderzenie, o którym śni,

bohatera powieści, dusze bliźniego swego, diabła, I 2, teorfe ewolucji organicznej, uprawianie miłości, Panowanie podróży. Foki doświadczany przez ludzi, czyli Ukt empiryczny to F, którego „tożsamość" uznaje zarówno człowiek doświadczający go kolejno szereg raty, laki Inni ludzie, doświadczający go jednocześnie lub jedni po drugich. Drzewo, dało ludzkie, j 2i teoria ewolucji to przykłady najbardziej oczywiste, ale tak tamo jest z pinem Pickwickiem w wypadku czytelników Dickensa i diabłem w wypadku ludzi, którzy w niego wierzą.

Krótki refleksja wystarczy, by pokazać, ii każde F może stać się Aktem empirycznym w tym rozumieniu. Doznany ból, zdarzenie ze snu, plon podróży, która nigdy nie dojdzie do skutku, mogą stać się Aktami empirycznymi, jeżeli człowiek je zapamięta I będzie o nich rozmawiał z Innymi ludźmi, którzy uświadomią je sobie, rozpoznając w nich len sam ból, to samo zdarzenie, ten sam plan, które były jego udziałem. Oczywiście, ból w chwili doznania, sen w czasie twego trwania, plan w toku ukAdania - są doświadczane inaczej niż wówczas, gdy przypomina tlą tobie o nich, wyobraża się je sobie lub gdy wyobrażają je sobie inni. 1 drzewo jednak doświadczane jest inaczej wówczas, gdy się je widzi, inaczej zaś wówczas, gdy przypomina się je tobie lub wyobraża na podstawie cudzego opisu. Pierwszy rodzaj doświadczeń nazywamy doświadczeniami pierwotnymi, drugi natomiast -doświadczeniami odtwórczymi

Nic tylko doświadczenia odtwórcze jakiegoś Aktu różnią zię od jego doświadczeń pierwotnych; również każda z tych klas jest zróżnicowana wewnętrznie.

wrto*    ^dl“^Wi r«/rn«łdo, oglądaj* je

doiwl d ^{Chwlllch| lnnl u<} oglądający jo ludili n A|^V ?^,lcitn^ **go ^fllllnpB° drzew# ImcmJ nil on. °V*! "^l4wl,c'^{fnkl cm}P^|rK«'y Jest „dany" Inaczej u Kflżdytn razem, kłady Jot doświadczany.

W nauce fakty empiryczne stają iiq przedmiotami myślenia teoretycznego. Naukowa organizacja myślenia teoretycznego Jest możliwa tylko pod warunkiem ścisłego określenia jego przedmiotu. Zakłada to teoretyczni standaryzacje zmiennych doświadczeń taktów empirycznych. Łącząc pragmatyczny sprawdzian działania systematycznego (eksperyment praktyczny lub planowa obserwacja) ze sprawdzianem logicznym systematycznej aymbolizacji każda nauka określa, jakie doświadczenia faktów empirycznych można uznać „ wskaźniki tego, czym sq obiektywnie owe fakty. Doświadczenia odchylające się od standardu uważa ,le za subiektywne

Standaryzacji teoretycznej poddaje się głównie doświadczenia pierwotne. Jednakże z powodzeniem moż-_m standaryzować tylko dwa ich rodzaje: doświadczeni zmysłowe faktów materialnych i doświadczenia myślowe faktów logicznych. Inne odmiany do-świadczeń pierwotnych okazały się niepodatne na standaryzacji; teoretyczną, Nie możemy jej poddać pierwotnego doświadczenia bólu, snu, pana Plckwicka, diabla, duszy ludzkiej, aktywności miłosnej czy plano

wania; nie potrafimy ustalić, czym te fakty lub działania są obiektywnie. Takie doświadczenia pierwotne są standaryzowane aksjologicznie i normatywnie (definiuje sic fakty jako dodatnie lub ujemne wartości, działania wymagane w celu osiągnięcia zgodności z pewnymi wzorami); tych standardów może rzeczywiście przestrzegać wielu ludzi. Wyraźnie różni lic lo jednak od standaryzacji teoretycznej. .

Niektórzy uczeni współcześni dowodzą, że wartości i działania ze względu na iwą subiektywność nie moll być nigdy przedmiotami badania naukowego. Błęd-M§j| rozumowania jest oczywista. Terminy „su-JS¹ Efektywny" mają znaczenie teoretyczne wtedy, gdy liniuje ₈|_ę j_e do doświadczeń