Zdjęcie1400

ItfaieM od rcllgil, Oto dlaczego buddyzm jest Jc _ rrlifiią: nic sno)qc bogów, uznaje litnlwl* świętych, mianowicie citerech święlych prawd wy* nikająrych : nkh praktyk\

Ograniczyliśmy sic na razie do wyliczenia w eh#rak* tem przykładów pewnej ilości maj świętych; trze-bo teru będde nkaat jakie cechy ogólne odróżniają jo od nosy świeckich.    *

Można byłoby zacząć od próby zdefiniowania ich po-pno miejsce, jakie wymaca się im powszechnie w hierarchii bytów. Rzeczy święte są chętnie uważane a wyto pod względem godności j mocy od rzeczy świeckich, i zwłaszcza człowieka, jeśli jest on tylko człowiekiem i sam przez się nic ma w tobie niczego świetno. Przedstawia się go jako istotę, która w po* równaniu z rzeczami świętymi znajduje się w sytuacji nizszej i zależnej. Wyobrażenie to niepozbawione jut zresztą prawdy, nic ma tu jednak niczego, co byłoby rzeczywiście swoiste dla świętoid Do tego, aby jakaś rzecz była w stosunku do drugiej rzeczą świętą, nie wystarcza bynajmniej sam fakt podporządkowania tej ostatniej. Niewolnicy zależą od swoich panów, poddani od swego króla, żołnierze od swego dowódcy, klasy niższe od wyższych, skąpiec od swego złota, człowiek ambitny od władzy I rąk, które ją dzierżą. Otóż, jeżeli powiada się czasami o kimś, że wyznaje religlę istot lub rzeczy, którym przyznaje taką nadzwyczajną wartość i pewną nad sobą przewagę, to jasne jest, iż słowa „religia" używa się w tych wszystkich wypadkach w znaczeniu metaforycznym, natomiast w owych stosunkach nie ma niczego swoiście religijnego¹.

Z drugiej strony, nie trzeba upominać, Ił istnieją rzeczy święte wszystkich szczebli oraz są takie, wobec których człowiek czuje się stosunkowo swobodnie.

mówiąc o mądrą o Iwlątym, którsy te prawdy wkuli t są i togo powodu uświęceni chcemy powiedzieć, że te »t<*unkt nt» im «• ó ttllgpgo charakteru, Nie jest to Jednak ko-

Amulet odznacza sit świętością, • przecież nie wzbudza wcale nadzwyczajnego szacunku. Nawet w obliczu swoich bogów człowiek nie zawsze znajduje się w stanie wyraźnej niższości, gdyż zdarza się często, żc wywiera na nich prawdziwy przymus fizyczny w celo uzyskania od nich tego, czego pragnie. Bije się fetysz, z którego jest się niezadowolonym, nie rezygnując z pogodzenia się z nim w wypadku, jeśli okaże się w końcu powolniejszy na życzenia twojego czciciela K Aby wywołać deszcz, wrzuca się kamienie do świętego źródła lub do świętego jeziora, zamieszkałego według wierzeń przez boga deszczu; ma się nadzieję, ii zostanie on w ten sposób zmuszony do wyjścia i ukazania się ludziom^ł. (jeżeli prawdą jest, że człowiek zależy od swoich bogów, to zależność ta jest z całą pewnością wzajemna. Również bogowie potrzebują człowieka; umarliby bez darów i ofiar. Będziemy mieli okazję pokazać, ii ta zależność bogów od swoich wyznawców utrzymuje się nawet w najbardziej idealistycznych religiachj

Ale, jeżeli różnica czysto hierarchiczna stanowi kryterium jednocześnie zbyt ogólne i zbyt niedokładne, nie pozostaje nam nic innego, jak określić to, co święte, w stosunku do tego, co świeckie, przez wskazanie na heterogeniczność tych dwóch dziedzin. Trzeba tylko dodać, iż o tym, że heterogeniczność wystarcza, aby scharakteryzować ów podział rzeczy i odróżnić go od wszystkich innych, decyduje jej szczególny charakter: jest to heterogeniczność absolutna. W historii myśli ludzkiej nie ma drugiego przykładu dwóch kategorii rzeczy tak głęboko się od siebie różniących i tak radykalnie sobie przeciwstawnych. Tradycyjne przeciwstawienie dobra i zła jest niczym w porównaniu z przeciwstawieniem tu omawianym: dobro i zło są dwoma przeciwnymi gatunkami tego samego rodzaju, tj. moralności, podobnie jak adrowie 1 choroba tą tylko dwoma aspektami togo samego po-' SchuUie: FellcHUmus, s. lift,

¹ Priyklady można analeść u Trasera: Złota gałąi, roida VI U.

m