DSCN0410

waku umożliwia odczytywanie wymiarów z dokładnością do 0,1 mm lub 0,05 mm. Zasada noniusza jest znana z fizyki.

Oprócz suwmiarek typu warsztatowego używane są suwmiarki precyzyjne i specjalne. Sposób mierzenia suwmiarką wyjaśnia rysunek 27.

Mikrometr służy do pomiarów z dokładnością do 0,01 mm. Jest to przyrząd pomiarowy, którego główną częścią jest śruba z bardzo dokładnie naciętym gwintem o skoku 0,5 mm, tzw. śruba mikrometryczna. Śruba jest zaopatrzona w bębenek podziałowy podzielony na 50 części, co zapewnia dokładność pomiarów do 0,01 mm. Na rysunku 28 przedstawiono mikrometr (rys. a), śred-

Rys. 28. Dokładne narzędzia pomiarowe: a) mikrometr, b) średnicówka, c) głębokościomierz

nicówkę (rys. b) i głębokościomierz (rys. c), a na rysunku 29 — sposoby dokonywania pomiaru mikrometrem (rys. a) i średniców-ką (rys. b). Posługując się średnicówką, należy ją pochylać w różnych kierunkach, aby uchronić się przed uzyskaniem błędnego wyniku.

Kąty mierzy się za pomocą kątomierzy stałych (zwanych kątownikami) lub uniwersalnych. W przedmiotach wykonywanych w warsztacie najczęściej spotyka się kąty 90", 120°, 60° i 45°.

Kątowniki przedstawiono na rysunku 30, a kątomierz uniwersalny na rysunku 31.

Kąt sprawdza się metodą stykową. Do badanego przedmiotu przykładamy kątownik tak, żeby przedmiot i kątownik znajdowały się pomiędzy źródłem światła a naszym okiem, i badamy przyleganie narzędzia do przedmiotu wg szczeliny świetlnej. Kątomierze uniwersalne służą do pomiarów mniej dokładnych, gdyż nie są nastawiane za pomocą śruby. Ruchome ramię kątomierza dosuwa się do badanego przedmiotu i po nastawieniu unieruchamia się je śrubą zaciskową.

a)

Rys. 29. Pomiary: a) mikrometrem, b) średnicówką

Do sprawdzania niezbyt dużych płaszczyzn używa się liniałów krawędziowych lub płyt kontrolnych. Liniał krawędziowy (rys. 32) ma kształt noża. Jeden koniec jest ścięty pod kątem 35°. Na bokach liniału znajdują się podłużne rowki, do których umocowana jest okładka izolacyjna. Po przyłożeniu liniału do badanej płaszczyzny obserwujemy prześwit (smugę świetlną).

37