IMAG0774 (6)

XLII tylko dwie pierwsze stosują się do jednostki; trzy pozostałe mają charakter społeczny. Te podstawowe idee mają jeszcze swoje idee pochodne, mające zastosowanie do wielkich mas ludzkich, np. do członków całego jakiegoś społeczeństwa albo obywateli państwa. Oto one:

;• a) System prawa, Gdy chodzi o utrzymanie pokoju w wielkiej masie ludzkiej, nie wystarczy już polubowne łagodzenie sporów. Potrzebne jest prawo pozytywne nie tylko rozsądzające spory, lecz również stosujące przymus, gdzie trzeba zwalczyć opór przy wykonywaniu opartego na prawie wyroku. Kto nie chce uznać wyroku sędziego, ten zostaje do posłuszeństwa^ 'przymuszony. Jest to konsekwencja wynikająca z idei prawa.

ppWy-M e m odpłaty jest konsekwencją idei słuszno-śc&lJDba się w nim o to, aby żadna zasługa dla społeczeństwa nie pozostała bez-. Słusznej nagrody, a żaden czyn antyspołeczny bez kary. Tu się mieszczą główne zagadnienia prawa karnego, gdy poprzednio Sfjfelpiiito! w grę prawo cywilne. łSo'©) System awdsntite-^P r a c y j n y ma za zadanie gromadzić j^adomości o potrzebach społecznych, powiększać majątek narodowy przez celową gospodarkę-a zarządzać nagroma-dzonymi dobrami tak, aby: wzrastał dobrobyt obywateli.

vstem ku lit My polega na popieraniu rozwoju nauk i sztuk pięknych.

e) Uduchowione społeczeństwo. Zadaniem każdego? Społeczeństwa jest wcielać w życie naczelne idee moralne.

I rzeczywiście tak się dzieje w kulturalnych społeczeństwach. Historia kultury świadczy jednak o tym, że poszczególne społeczeństwa urzeczywistniaj ą owe idee w sposób nierównomierny. Jedne.Upodobały sobie jakąś jedną ideę, inne jakąś drugą. Otóż uduchowione społeczeństwo powstaje wówczas, gdy wszystkie idee równomiernie wchodzą w życie. Uduchowione społeczeństwo jest społeczeństwem idealnym. Takie społeczeństwo ludzie ' antyczni umieszczali W złotym wieku, Plato przerzucił je w przyszłość i wizję jego odmalował w swoim Państwie, a św. Augustyn nazwał królestwem Bożym na ziemi.