Image 147

czynnika, który proces ten uruchomił. Tak więc zmiana ceny danego czynnika zmiennego doprowadza do przesunięcia krzywej WPM tego czynnika. Oznacza to, że nie możemy utożsamiać krzywej WPM danego czynnika z krzywą popytu.

Zależności kształtujące popyt na dany czynnik zmienny w sytuacji występowania wielu czynników produkcji wyjaśnimy przy pomocy wykresu (wykres 135.)

Wykres 135. Krzywa popytu w warunkach wielu czynników produkcji

Rozważanym czynnikiem produkcji jest praca (wielkość zatrudnienia). W punkcie wyjściowym płaca wynosi w,, natomiast odpowiednią krzywą wartości produktu marginalnego pracy jest WPM_r W tych warunkach przedsiębiorstwo maksymalizujące zysk zatrudni wielkość L, pracowników (punkt A).

Płaca spada do w₂. Przesuwając się w dół po krzywej WPM, osiągamy punkt B, który wyznacza nową wielkość popytu na pracowników, równą L,. Jednakże praca nie jest jedynym czynnikiem produkcji. Praca jest połączona w procesie produkcji z innymi czynnikami, np. z czynnikiem kapitału (K). Jeżeli cena czynnika kapitału nie ulega zmianie, czynnik pracy staje się relatywnie tańszy. Przedsiębiorstwo zastępuje czynnik kapitału (relatywnie droższy) czynnikiem pracy (relatywnie tańszym). Ilość zatrudnionych pracowników wzrasta. Dany zasób kapitału (każda jednostka kapitału) wykorzystywany jest przez większą liczbę pracowników (jednostek pracy).

Krzywa popytu na czynnik kapitału odpowiada malejącemu odcinkowi krzywej wartości produktu marginalnego kapitału: WPM_K = p • PM_K.

Przedsiębiorstwo optymalizuje zatrudnienie czynnika kapitału (maksymalizuje zysk) w momencie, kiedy WPK_k = p • PM_K = r, gdzie r jest ceną jednostki czynnika kapitału. Ponieważ r i p są dane (stałe), zmiany WPM_K zależą od zmian PM_K. Zmniejszenie ilości wykorzystywanego czynnika kapitału oznacza w tych warunkach wzrost PM_k. Cena jednostki kapitału nie zmieniła się, natomiast produkt marginalny kapitału wzrósł. Równość WPM_K = r została naruszona - wielkość stosowanego do produkcji czynnika kapitału nie jest już wielkością optymalną.

W celu powrotu do stanu optymalnego przedsiębiorstwo musi zmniejszyć PM_K, czyli zwiększyć ilość wykorzystywanego czynnika kapitału.

Wzrost ilości czynnika kapitału oznacza, że każda jednostka czynnika pracy (każdy pracownik) wyposażona jest w większą ilość jednostek kapitału. W rezultacie produkt marginalny pracy wzrasta pociągając za sobą wzrost WPM_L (p i w są stałe). Zwiększone wykorzystanie kapitału przesuwa krzywą wartości produktu marginalnego z WPM, do WPM₂. Poziom płacy w₂ przecina krzywą WPM₂ w punkcie C. Wielkość popytu na czynnik pracy (wielkość zatrudnienia) wzrasta z do L₃. Jeżeli płaca zmienia się w sposób ciągły, wówczas krzywa WPM_L nieustannie przemieszcza się, a punkty przecięcia poziomów płac z krzywymi WPM_L (np. punkty A i C) tworzą krzywą popytu na pracę DD. W podobny sposób można wyznaczyć krzywe popytu na czynnik kapitału oraz wszystkie inne czynniki produkcji. W przypadku dwóch lub więcej czynników zmiennych krzywe popytu na czynniki produkcji mają nachylenie ujemne.

POPYT RYNKOWY NA CZYNNIKI PRODUKCJI

Analizując popyt rynkowy na produkty stwierdziliśmy, iż jest on sumą krzywych popytu każdego konsumenta. W podobny sposób możemy potraktować popyt rynkowy na czynniki produkcji. Wyznaczenie popytu rynkowego na czynnik produkcji jako sumy popytów poszczególnych przedsiębiorstw jest jednak bardziej skomplikowane. Zmiana ceny czynnika produkcji sprawia, że przedsiębiorstwo maksymalizujące zysk dostosowuje w odpowiedni sposób wielkość produkcji. Jeżeli wszystkie przedsiębiorstwa dostosują wielkości swojej produkcji, wówczas zmieni się cena rynkowa produktu. To z kolei wpływa na przesunięcie krzywej popytu przedsiębiorstwa na czynnik produkcji. Wyznaczając krzywą popytu rynkowego na czynnik produkcji należy uwzględnić przesuwanie się krzywych popytu każdego przedsiębiorstwa. Ponieważ każde z przedsiębiorstw może posiadać odmienne funkcje popytu i produkcji, dlatego nie jesteśmy w stanie przewidzieć w jaki sposób przemieści się popyt przedsiębiorstwa na czynnik produkcji w wyniku zmiany ceny rynkowej czynnika. Jeżeli krzywe popytu każdego przedsiębiorstwa przemieszczają się inaczej, wówczas nie możemy ich dodawać do siebie i wyznaczać w ten sposób krzywą popytu rynkowego. Tak więc wyznaczając popyt rynkowy na czynnik produkcji musimy przyjąć mniej realistyczne założenie, iż funkcje produkcji oraz funkcje popytu na czynnik produkcji każdego przedsiębiorstwa są identyczne.

Przyjmijmy, że krzywa popytu na czynnik pracy każdego spośród przedsiębiorstw danej gałęzi przemysłu jest taka sama i wynosi d,d,. W punkcie wyjściowym płaca (identycznej) jednostki czynnika pracy wynosi w,. Jest to cena za jednostkę pracy, którą musi zapłacić każde przedsiębiorstwo. Poziom płacy w, przecina krzywą popytu d,d, w punkcie A - przedsiębiorstwem zatrudnia wielkość I, czynnika pracy. Zauważmy, że przecięcie się w, z krzywą d,d, oznacza nic innego, jak zrównanie się płacy z daną wartością produktu marginalnego pracy (WPM_l = w). Sytuację wyjściową przedstawia lewa część wykresu 136.

295