img010 (10)

Otoczenie wyrazowe trzykrotnie powtarza echem pierwszą i ostatnią sylabę nazwy ulicy: rue Rśaumur, ru-meur, roues... murailles, trćpidation d’immeubles. Samogłoski odpowiadających sobie sylab realizują trzy opozycje fonologiczne: 1) ciemna (welarna) — jasna (palatalna), 2) bemolowa (zaokrąglona) — niebemolowa (niezaokrąglona), 3) rozproszona (zamknięta) — nieroz-proszona (otwarta).

tu mew tu t6 au mur rou mur rć meu

ciemna

bemolowa

rozproszona

+1 +1	—	+ — + -		__ _
	4 —	4 4	4 4 4 4	— 4
4 —	4*--4			---

Zręczny przeplot cech identycznych i kontrastowych w owej „muzyce kół i miejskich murów”, sugerowanej przez zwykłą nazwę ulicy, jest bezsprzecznie odpowiedzią na hasło Aleksandra Popę’a: „Dźwięk musi jak echo odbiiaćjŁnaczenie.”

De Śaussure przypisywał obu postulowanym przez siebie podstawowym cechom języka — dowolności znaku i linearnemu charakterowi signifiant — równie istotną wagę, świadom tego, że gdyby były one prawdziwe, miałyby „nieobliczalne następstwa” i określałyby „cały mechanizm języka”. Lecz „system-diagrama-tyzacji”, widoczny i konieczny z jednej strony w każdej językowej strukturze składniowej i morfologicznej, z drugiej zaś — ukryty i potencjalnie tkwiący w strukturze słownictwa,- obala Saussure’owski dogmat_o dowolności, gdy tymczasem druga z „'głównych zasad” — linearny- charakter signifiant — została już zachwiana przez rozbicie fonemu-ną^cechy dystynktywne. Po obaleniu dwu podstawowych założeń korekty wymagają następnie płynące z nich wnioski.

Właśnie przekonująca i świetna myśl Peirce’a, że ,,sympoLmoże-zawierać-ikonę ~łirfrjndeks” (dorzućmy od 'siebie: lub jedno i drugie jednocześnie) oferuje nauce o języku ńOWe, pilne zadania i otwiera przed nią szerokie perspektywy. Zasady sformułowane przez pioniera semiotyki są brzemienne w następstwa o fundamentalnym znaczeniu dla teorii i praktyki językoznawstwa. Ikoniczny i indeksowy składnik symboli słownych był zbyt często niedoceniany lub wręcz nie dostrzegany. Z drugiej strony prymarnie symboliczny charakter języka i stąd wynikająca podstawowa różnica, która oddziela go od innych zbiorów znaków, przede wszystkim indeksowych lub ikonicznych, czekają również na przyznanie im właściwego miejsca we współczesnej metodologii językoznawstwa.

Swój ulubiony cytat Peirce wziął z Metalogicus Jana de Salisbury: Nominantur singularia, sed universalia signijicantur. Iluż jałowych i banalnych polemik uniknęliby specjaliści od języka, gdyby znali Speculatwe Grammar Peirce’a, a zwłaszcza jego tezę, że „prawdziwym symbolem jest jedynie symbol mający ogólne znaczeni e”, a to znaczenie z kolei „może być tylko symbolem”, ponieważ omne symbolum de symbolo. Symbol nie tylko nie może oznaczać żadnej pojedynczej rzeczy, a „oznacza w sposób konieczny rodzaj rzeczy”, ale „on sam jest rodzajem, a nie pojedynczą rzeczą”.

- SymboTr'ira' przykład wyraz, jest „ogólną regułą”, która wypełnia swoją funkcję poprzez różne poszczególne przypadki, do których się stosuje, a jego repliki, wypowiedziane lub napisane, należą właśnie do kategorii rzeczy. Choć wcielenia wyrazu mogą być bardzo różne, pozostaje on jednak we wszystkich użyciach „jednym i tym samym wyrazem”.

Jedynie te znaki, w których dominuje wartość symboliczna, mogą tworzyć zdania dzięki temu, że mają znaczenie ogólne, natomiast „ikony i indeksy niczego niej.wierdzą”. W jednej z pośmiertnie wydanych prac, Eocistential'Graphs — o podtytule Moje arcydzieło — Peirce kończy analizę i klasyfikację znaków pobieżnym przeglądem zdolności twórczej (energeia) języka: „A więc sposób -istnięnią_symbolu jest inny niż sposób istnienia ikonyó. indeksu. By_t ikony należy_do naszego minionego doświadczenia. Ikona istnieję tylko jako obraz .w, umyśle. Istnienie indeksu jest doświadczeniem teraźniejszym. Natomiast istnienie symbolu zasadz.a się na rzeczywistym .fakcie, że. coś na pewno-zostanie poznane w doświadczeniu, jeżeli zostaną spełnione^ pewne warunki. Znaczy to, że symbol wywrze wpływ na

133