img012 (44)

)

Wydaje się, że nieobecność uczestników samorządowych wynika przede wszystkim z formy cichego przyzwolenia czy nawet wsparcia okazywanego dużym inwestycjom budowlanym. Brak regulacji i jasnych przepisów dotyczących planowania przestrzennego z jednej strony oraz oczekiwana poprawa infrastruktury komunalnej i wizerunku miasta finansowana z prywatnych środków z drugiej strony przyczynia się do aprobaty lub przychylności władz. Sami architekci dążą do przeniesienia odpowiedzialności za procesy grodzenia na władze lokalne. Powstanie wewnętrznych płotów na już ogrodzonym osiedlu Marina Mokotów u zbiegu al. Żwirki i Wigury z Racławicką tłumaczone jest brakiem zainteresowania władz:

- Wyjaśniam, dlaczego tak się stało. Po zbudowaniu ulic na terenie Mariny przez dewelopera okazało się, że miasto odmówiło przejęcia nad nimi kontroli. Wtedy zapadła decyzja o warstwowym grodzenia (kursywa - J.G.) - zdradził arcłiitekt Stefan Kurylewicz, główny projektant tego „miasta w mieście" ze szlabanem na wjeździc i strażnikiem w budce (nr 153).

ROLA JĘZYKA

Analizowany dyskurs charakteryzuje się dużą liczbą słów i wyrażeń o charakterze wartościującym. Wartościowanie nie jest specjalnie ukrywane czy zawoalowane. Dyskurs pełen jest rzeczowników, przymiotników oraz przysłówków o wyłącznic oceniającej treści. Oceny tc są dosyć jednoznaczne, a wysoce emocjonalny charakter pozwala bez trudności dostrzec przyjęte przez autorów założenia oraz wyodrębnić wspomniane już wcześniej cztery typy tekstów. Wartościowania używane są przez autorów zupełnie świadomie, co w znacznej mierze ułatwia zidentyfikowanie afirmującej czy też krytycznej postawy również w tekstach o charakterze czysto informacyjnym.

Ważną rolę w kształtowaniu dyskursu odgrywa także ironia. W opisy osiedli krytycznie nastawieni autorzy włączają ironiczne porównania, mnożą przymiotniki czy odwołują się do popularnych motywów kulturowych, okazując swój dystans do opisywanej rzeczywistości. Prezentują osiedla w sposób charakterystyczny albo dla tekstów typu informacyjnego, albo nawet typu opisowo-afirmującego, by w pewnym momencie uciec się do ironii. Ułatwia to niejednokrotnie okazanie sprzeciwu wobec zachowań bohaterów tekstów czy negatywnego

)

nastawienia wobec procesów grodzenia. Ironię tę łatwo rozpoznać, choć zdarzają się sytuacje, w których jest to zadanie trudne i tylko wiedza o dotychczasowym nastawieniu twórcy pozwala dostrzec właściwy sens jego wypowiedzi.

Niezależnie od intencji autorzy chętnie stosują zabiegi retoryczne, posługując się porównaniami i metaforami¹⁵⁶. Starają się przy ich użyciu osadzić fenomen osiedli grodzonych w odpowiednio przygotowanej i skrojonej ramie konceptualnej (LakofT 2004). Autorzy liczą na to, że będą w stanie stworzyć odpowiednie ramy, w które czytelnicy ujmą przestrzenno-kulturowy konstrukt, jakim jest osiedle grodzone.

Metafory odgrywają zasadniczą role we współkształtowaniu ram konceptualnych stosowanych w opisie osiedli grodzonych. Używane są zarówno przez deweloperów, twórców tekstów o charakterze opi-sowo-afirnnijacym, jak i tekstów krytycznych, zaliczanych do typów krytyczno-problemowego oraz opisowo-krytycznego. Tytuły artykułów, zwłaszcza tych nastawionych krytycznie, są wysoce emocjonalne, prezentując osiedla jako: Twierdze luksusu. Wyspy luksusu. Marmurowe klatki czy wreszcie Getta dla bogatych. Odwołując się do popularnych motywów wyjaśniania powodów ich powstawania, lęku i prestiżu, mówią wprost o luksusie i bogactwie oraz metaforycznie o wyspach, twierdzach, klatkach czy wreszcie gettach.

¹⁵⁶ Co ciekawe, osiedla grodzone nie funkcjonują w Polsce jako metafory innych, szerszych procesów. Termin ten jest zarezerwowany do sfery mieszkaniowej i występuje w innym kontekście. Tymczasem przykłady z prasy amerykańskiej o ogólnokrajowym zasięgu pozwalają zauważyć, że proces powstawania osiedli typu gated community może być użyty jako metafora całej polityki wewnętrznej oraz międzynarodowej USA, a kraj określany bywa w kontekście migracyjnym jako jedno wielkie osiedle grodzone. Przykładem tego typu zastosowania metafory może być między innymi nazwa programu podjętego w 1994 roku przez administrację Bill a Clintona, który nazwano Operacją Gatekeeper. Projekt służył powstrzymaniu fali nielegalnej imigracji z Meksyku. Metafora pociągnęła za sobą zupełnie realne działania - zamiast zapowiadanej reformy imigracji i proponowanej przez prezydenta Bushu legalizacji tymczasowej pracy w USA Kongres uchwalił we wrześniu 2006 roku ustawę, o budowie muru o łącznej długości około 1100 km na granicy z Meksykiem (za PAP).

165