img046 (23)

Alfabet łaclńsKi

j potrzeba aż siedmiu liter, schtsch (chociaż w niemieckim takie po-: • ;enie raczej się nie pojawia). Kilka połączeń dwóch znaków na ozna-nie pojedynczych głosek występuje także w angielskim, np. cli, sli,

ph-    ,    j

. Niekiedy przystosowując alfabet do nowego języka chętniej używano r przedstawiających dwie lub więcej głosek, aby nie zwiększać liczby r; na przykład w angielskim litery c używa się na oznaczenie dwóch ębnych głosek (głoski k w cap, colour, cursive; oraz głoski s w celi, zal, cider), nadto ta sama litera wchodzi jeszcze w skład połączenia ^: zastępuje k w ck.    /

. W niektórych językach dodawano do zapożyczonego alfabetu znaki ejęte z innego systemu, aby przedstawić głoski, których nie można

0    wyrazić za pomocą alfabetu przyjętego jako podstawowy; na przy-d Anglosasi dodali do alfabetu łacińskiego 'trzy nowe litery, z których ną (na oznaczenie głoski th) zapożyczyli z pisma runicznego.

. W innych wypadkach wynajdywano nowe znaki; do grupy tej na- —.....-j

1    litery dodane w alfabecie wczesnogreckim podczas przystosowywa-

alfabetu semickiego do mowy greckiej.    -    ;

i. W nowszych czasach przy przedstawianiu głosek, których nie można

razić za pomocą liter zapożyczonego alfabetu, powszechnie zaczęto do-yać punkty diakrytyczne lub inne znaki. Umieszcza się je nad lub pod rą, na prawo lub na lewo od niej albo wewnątrz litery. Do grupy tej eżą samogłoski niemieckie ii (ue), a (as) i o (oe), hiszpańskie, portu-skie i francuskie cedilla w ę, ń eon tilde w hiszpańskim i portugal-m, akcenty we włoskim (d, i, e, o, d), a przede wszystkim wiele zna-y w pismach łacińskosłowiańskich (polskim, czeskim, chorwackim ; ), takich, jak ć, ć, s, ś, ź, ż, ą, ę. Twórcy naukowych alfabetów fonetycz-:h muszą posługiwać się całym aparatem znaków diakrytycznych, aby j dadnie przedstawić odrębne cechy głosek.

elkiego Zgromadzenia Narodowego z listopada 1928 roku i przyjęty _t yszechnie w 1930 roku — ma 29' liter, z czego 2 samogłoski (ó i ii) oraz...';. : TÓpłgłoski (p, g i ?) odróżniono za pomocą znaków diakrytycznych, jednym wypadku postąpiono na odwrót, mianowicie usunięto kropkę i i by przedstawić nową głoskę (i).

. W innych wypadkach musiano wynajdywać nowe litery celem przed-wienia długich samogłosek (na przykład w pewnych językach afry-iskich); dokonano tego umieszczając dwukropek po samogłosce; sto- ;■ e'się także litery odwrócone i przewrócone do góry nogami b    \

Zob. przede wszystkim: K. R. Lepsius, Standard Alphabet z 1855 roku i studia ..S Norrisa, bibliotekarza Ministerstwa Spraw Zagranicznych, H. Sweeta, Melville*a

Ufabet turecko-łaciński ■— wprowadzony w Turcji na mocy uchwały j

r<ui Ubd,    /.cl ivuiu^i.cioi>wct uptaw zjusiaun.i-ujuii,    » * — ...    , a

ce O. Jespersena, D. Jonesa, P. Passy i innych.

la (Visible Speech) i sir Williama Huntera, znawcy języków indyjskich, jak tei^t|-^ ce O. Jespersena. D. Jonesa, P. Passy i innych.    ..

PRZYSTOSOWANIE ALFABETU ŁACIŃSKIEGO DO ANGIELSZCZYZNY:    ALFABET ANGIELSKI

W języku włoskim, hiszpańskim i portugalskim graficzne przedstawienie dźwięków mowy jest rzeczą stosunkowo prostą. Dosyć łatwo można również oddać w pisowni fonetycznej język niemiecki czy nawet bantu. W tych i niektórych innych krajach przeważa pogląd, że pismo jest właściwym wzorcem mowy, „wyrazy wymawia się tak, jak się je pisze”. Pogląd taki jest wszelako mylny; żywa mowa rzadko odpowiada słowu pisanemu. Doskonały alfabet przedstawiałby, jak już powiedzieliśmy, każdą głoskę za pomocą pojedynczego znaku, i nie więcej niż jedną głoskę za pomocą tego samego symbolu. W rzeczywistości we wszystkich alfabetach brak symboli na oznaczenie pewnych głosek i wszystkie zawierają zbyteczne litery.

Alfabet angielski, to jest pisownia angielska, tak bardzo różni się od wymowy, że wiele wyrazów jest prawie dowolnymi symbolami. Stan ten ma swoje źródła w historii. Po pierwsze, opłakane skutki przyniósł wpływ ortografii francuskiej w średniowieczu. Po drugie, z biegiem lat dokonały się w mowie angielskiej bardzo wielkie zmiany, gdy tymczasem pisownia zmieniała się o wiele wolniej niż wymowa. W rezultacie doszło do rozbieżności między głoskami a ich przedstawieniami graficznymi. Pisownia dzisiejsza jest pisownią etymologiczną,, datującą się na ogół z początku XVI wieku, podczas gdy rozwój mowy nadal postępował naprzód. Najogólniej można powiedzieć, że niemal wszystkie staroangielskie znaki spółgłoskowe zachowały swe wartości fonetyczne, podobnie jak i większość krótkich samogłosek w sylabach zamkniętych. Długie samogłoski natomiast i większość krótkich samogłosek w sylabach otwartych stopniowo i niepostrzeżenie uległa całkowitym przemianom.

Pięciu konwencjonalnych symboli — tradycyjne a, e, i, o, u, które przekazała nam starożytność'— używa się dzisiaj tak niekonsekwentnie, że budzą one panikę w ludziach pragnących poprawnie mówić po angielsku. Tę samą samogłoskę wymawia się bardzo różnie w rozmaitych częściach kraju. Jeśli Iondyńczyk konstatuje niekiedy, że trudno mu zrozumieć rnowę mieszkańca Anglii północnej lub zachodniej, to jest to spowodowane przede wszystkim różnicami w wymowie samogłosek, a nie w wymowie spółgłosek. Rzeczywiście głoski angielskie nie są jednak zbyt trudne do wymówienia; tylko nielogiczne przedstawienie ich przez alfabet powoduje, że ortografię angielską można dziś uznać za jedną z najtrudniejszych na świecie.

Pięciu liter samogłoskowych używa się do przedstawienia 8 odrębnych dźwięków samogłoskowych i 12 dyftongów. Nie to jednak powoduje najwięcej zamieszania, ale fakt, że każda samogłoska może przybierać 5 lub więcej wartości fonetycznych: a może brzmieć jak długie a, o lub e, jak

34 — Alfabet, czyli klucz do dziejów