img111

Przyczyną niepoczytalności może być upośledzenie umysłowe, choroba psychiczna lub inne zakłócenie czynności psychicznych, skutki zaś tego stanu dotykają bądź sfery intelektu (brak elementu świadomości), bądź sfery woli (niemożność pokierowania swym postępowaniem), albo obu tych sfer łącznie, jak to się dzieje najczęściej. Podkreślić należy, że wyłączenie winy i odpowiedzialność wchodzi w grę tylko wtedy, gdy sprawca był niepoczytalny w czasie popełnienia czynu zabronionego.

Upośledzenie umysłowe ma różne stopnic i nie wszystkie z nich są podstawą uznania niepoczytalności sprawcy. Światowa Organizacja Zdrowia w 1968 r. przyjęła podział upośledzenia umysłowego na cztery stopnie: lekkie, umiarkowane, ciężkie i głębokie, co jest tylko klasyfikacją porządkującą, gdyż w każdej sprawie karnej, w której zachodzi wątpliwość co do poczytalności sprawcy, konieczne jest stwierdzenie przez biegłych psychiatrów, czy w czasie popełnienia czynu zabronionego sprawca mógł rozpoznać jego znaczenie i pokierować swoim postępowaniem.

Najszerszą grupę przyczyn powodujących wyłączenie poczytalności sprawcy stanowią choroby psychiczne. Rozróżnia się tutaj choroby o podkładzie organicznym (różne przypadki otępienia, np. starcze, miażdżycowe, porażenie postępujące na tle kiły) oraz choroby w podkładzie nieorganicznym (psychozy czynnościowe). Jest to zasadnicza grupa chorób psychicznych, a zaliczyć do nich można: schizofrenię (rozpad osobowości w różnych jej postaciach), parafrenię, paranoję (obłęd) oraz cyklofrenię (psychoza maniakalno-depresyjna).

Jeżeli chodzi o inne zakłócenia czynności psychicznych, to pojęciem tym obejmuje się wypadki, które nic mogą być zakwalifikowane do grup poprzednich, ale powodują, chociażby przejściowo, stan niepoczytalności. Zalicza się do nich np. afekt patologiczny (w odróżnieniu od afektu fizjologicznego, stanowiącego ustawowe znamię przestępstwa z art. 148 § 4 k.k.). zaburzenia na tle zatruć, odurzenie narkotykiem, stany pośpiączkowc, hipnotyczne, zapalenie