img175 (12)

Ryc. 2.3.4.3.a. Skrzydła pszczoły robotnicy (wg Snodgrassa częściowo zmienione): A - skrzydło przednie; Ił - skrzydło tylne;

1    - żyłka żeberkowa;

2    - żyłka podże-bcrkowa; 3 - znamię skrzydłowe;

4 - żyłka promieniowa; 5 - żyłka środkowa; 6 - żyłka pachowa; 7 - żyłka powrotna; I - pólko żeberkowe; II - pólko promieniowe;

III - pólko łokciowe

U błonkówek skrzydła pierwszej i drugiej pary mało się różnią. Skrzydła pierwszej pary (alae anticae) są jedynie nieco większe i obficiej użytkowane niż drugiej pary (alae posticae). U pszczoły wzdłuż przedniego brzegu skrzydła pierwszej pary przebiega żyłka żeberkowa (costa), a tuż za nią równoległa do niej żyłka podżeberkowa (subcosta). Mniej więcej w połowie skrzydła łączą się, tworząc w tym miejscu nieco większe zgrubienie - znamię (pterostigma), z którego wybiega żyłka promieniowa (radius), zaginająca się początkowo nieco ku tyłowi, a następnie biegnąca równolegle do żyłki żeberkowej, z którą łączy się w pobliżu końca skrzydła. Mniej więcej pośrodku skrzydła przebiega żyłka środkowa (media). Czwarta, nierozgałęziona żyłka podłużna, kończąca się w połowie tylnej krawędzi skrzydła, nosi nazwę pachowej (analis). Kilka krótszych poprzecznie lub skośnie przebiegających żyłek dzieli skrzydło na kilka odcinków, które noszą nazwę pólek (area). Tak na przykład pomiędzy żyłkami żeberkową i promieniową leży pólko promieniowe (radialis). Trzy mniejsze pólka znajdujące się pod nią noszą nazwę łokciowych (<cubitales). O tylny brzeg ostatniej z nich opiera się poprzeczna żyłka, nazywana żyłką powrotną (nervus recurrens). Dzieli go ona na dwa nierówne odcinki. Stosunek ich długości, tak zwany wskaźnik łokciowy, odznacza się dość dużą zmiennością w obrębie rodzaju Apis i także w jakimś stopniu w obrębie gatunku Apis mellifera. Może służyć za cechę taksonomiczną przy rozróżnianiu geograficznych ras pszczół. W piśmiennictwie pszczelarskim przyjęła się jego potoczna nazwa: indeks kubitalny.

Znane są dwie metody oznaczania indeksu kubitalnego: W. Ałpatow przyjmuje procentowy stosunek długości odcinka krótszego do dłuższego, G. Goetze natomiast stosunek liczbowy odcinka dłuższego do krótszego. W Polsce przyjęła się metoda Ałpatowa, która w zakresie zmienności tej cechy u pszczół europejskich, jest poprawniejsza pod względem matematyczno-statystycznym (unika się rozkładu asymetryczności rozkładu wyników pomiarów). Indeks kubitalny zyskał w taksonomii pszczelarskiej najwyższe uznanie wśród proponowanych wielu innych cech, których pomiary są oparte na użyłkowaniu skrzydła, jak na przykład indeks radialny czy przesunięcie dyskoidalne. Jako cecha taksonomiczna znaczącą wartość mają też wymiary skrzydła przedniego, przede wszystkim jego długość.

Długość przedniego skrzydła trutnia dochodzi do 11,50 mm, a szerokość do 3,85 mm. Przednie skrzydło matki rasy środkowoeuropejskiej ma około 10,00 mm długości i 3, 30 mm szerokości, a u robotnic wymiary te wynoszą 9,37 mm długości i 3,16 mm szerokości. Skrzydła matki mają grubsze i szersze żyłki, ich błona jest grubsza i nieco ciemniejsza niż u innych postaci pszczół, a znajdujące się na niej szczecinki są liczniejsze.

Środkowa część tylnej krawędzi przedniego skrzydła podgięta jest ku dołowi, tak że tworzy jakby rynienkę.

Tylne skrzydła pszczoły są nieco mniejsze i skąpiej użylkowane niż przednie. Ich żyłka żeberkowa jest bardzo cienka, natomiast podżeberkowa znacznie od niej grubsza; w środkowej jej części znajduje się rząd haczyków zaginających się ku górze i ku tyłowi. Jest ich u robotnicy rasy środkowoeuropejskiej około 20, u matki zaś 18. Bardziej ku tyłowi znajdują się żyłki środkowa i pachowa. Żyłka promieniowa, odgałęziająca się od podżeberkowej, łączy się ze środkową, a następnie przedłuża w kierunku końca skrzydła. U innych gatunków należących do rodzaju Apis rozdwaja się ona na przednią i krótszą od niej tylną. Jest to jedna z ich cech charakterystycznych. U pszczół należących do gatunku Apis mellifera tylnej żyłki albo nie ma wcale, albo zaznacza się ona w postaci króciutkiego występu lub nieraz dość długiego wyrostka. Ten ostatni typ użyłkowania dość wyraźnie występuje u pszczół ras afrykańskich. W klasyfikowaniu taksonomicznym ras geograficznych ta cecha ujęta w sposób ilościowy może spełniać pożyteczną rolę uzupełniającą.

Żyłki żeberkowa i podżeberkowa na obu skrzydłach są u nasady silnie zgrubiałe i tworzą powierzchnie stawowe, połączone ruchomo z tergitami i epimerami tułowia. Żyłki środkowe nie dochodzą do nasady skrzydeł, pachowe natomiast są również zgrubiałe i tworzą powierzchnie stawowe łączące się z epimerami.

Ponieważ brzuszna część pancerza tułowia jest szersza niż grzbietowa, powierzchnie stawowe opierające się o epimery są umieszczone nieco dalej od podstawy skrzydła, niż połączone z tergitami. Poruszanie skrzydłami umożliwiają przede wszystkim bardzo silne mięśnie tułowia. Kurczenie się mięśni prze-