img026 (27)

cUiaoecie Kazay znait oznacza z,abauuiuu jcucu    ucwi^w, uu^u;

dźwięk przedstawiony jest za pomocą jednego stałego symbolu, podczas gdy pismo egipskie miało różne znaki na oznaczenie tego samego dźwięku, który można było przedstawić na rozmaite sposoby. Nawet gdybyśmy się zgodzili, że Egipcjanie posiedli „alfabet”, musielibyśmy dojść do wniosku,

że nie umieli się nim posługiwać, w praktyce bowiem rzadko go stosowali,    r

kiedy mogli użyć słów-znaków lub fonogramów wielospółgłoskowych,    •-

rzadko też posługiwali się nim bez determinatywów, tj. znaków, których nie należało czytać, bo służyły po prostu jako wskaźniki naprowadzające na znaczenie słowa; znakom „alfabetycznym” potrzebne więc były „wskazówki”. Słowa-znaki, znaki trój spółgłoskowe, dwuspółgłoskowe i jedno- _> spółgłoskowe oraz dcterminatywy składały się na pismo nieporęczne 3 za-wikłane. Tak określone cechy pisma hieroglificznego przetrwały w ciągu z górą 3000 lat jego historii. Ostatnia inskrypcja hieroglificzna nosi datę 24 sierpnia 394 roku n.e. (panowanie Teodozjusza I).

Poglądowi temu jednak przeczą częściowo fakty trafnie opisane przez taki autorytet jak Edgerton.

Już w Średnim Państwie Egipcjanie posługiwali się ortografią specjalnie przystosowaną do transkrybowania obcych nazw i imion. Był to właściwie system grup, z których każda przedstawiała spółgłoskę albo spółgłoskę z samogłoską, dzięki czemu można było zapewnić transkrypcji dużą ścisłość (warto zaznaczyć, że sądy Albrighta i Edgertona diametralnie się k

tutaj różnią; dotyczy to zwłaszcza ich zapatrywań na teksty złorzeczące ze Średniego Państwa). W epoce Nowego Państwa to pismo grupowe stosowano na coraz szerszą skalę, pisząc w nim nawet wyrazy egipskie, i na tej właśnie ortografii opiera się w dużym stopniu pisownia demotyczna. Nic w tym rzecz, że Egipcjanie nie umieli posługiwać się systemem alfabetycznym — albowiem częstokroć się nim posługiwali. Idzie natomiast o to, że z wielu względów woleli posługiwać się hieroglifami:

l! Hieroglify miały wartość magiczną.

2. ’ Ideogramy i determinatywy nie przeszkadzały, ale pomagały w zrozumieniu.

3. ' Hieroglify pozostały pismem obrazkowym, używanym szeroko do celo w. dekoracyjnych.

4. 'Jeśli z pobudek religijnych lub magicznych należało użyć pisma tajemnego, system ten poddawał się znakomicie zabiegom adaptacyjnym, po których niewtajemniczeni nie mogli go zrozumieć, ale skrybowie przy-świątynni rozumieli świetnie.

5.    Po co rezygnować z systemu uświęconego przez czas i bóstwo, który w praktyce zdawał egzamin?

Wszelako, czy słowo „alfabet” poza tym, że wygodnie nim określać znaki jcdnospółgloskowe, jest rzeczywiście trafne w odniesieniu do hieroglifów? Niektórzy, jak np. Vergote,-powiadają nawet, że znaki jednospółgłoskowe mają w istocie charakter sylabiczny i zawierają samogłoski. Definicja „alfabetu” głosi, że jest to system, który w przybliżeniu można wyrazić formulą: „jeden dźwięk — jeden znak", tymczasem hieroglify z założenia były sprzeczne z tą formułą.

Pismo biegło normalnie od strony prawej ku lewej, przy czym znaki zwracały się ku początkowi wiersza; niekiedy jednak inskrypcje pisano od strony lewej ku prawej, a czasami, dla osiągnięcia symetrii, w obu kierunkach; znaki obu części takich inskrypcji zwrócone były zazwyczaj ku środkowi linii, a czytało się je od środka na boki. Często stosowano też kierunek z góry na dół.

Pisma egipskie były prawdziwie narodowe (wręcz przeciwnie niż pismo klinowe); narodziły się w Egipcie, używane były jedynie dla mowy egipskiej (choć co najmniej jeden demotyczny papirus zdaje się zawierać tekst aramejski), w Egipcie się rozwijały i tam <też wymarły.

PISMO HIERATYCZNE

Dopóki pismo służyło jedynie do sporządzania inskrypcji królewskich, religijnych bądź nagrobnych, słowem, inskrypcji o charakterze monumentalnym, które miały przetrwać całe wieki, naturalnie nadawały się do tego

5 — Alfabet, czyli klucz do dziejów