IMGP0169

246 CMBUiMAf

księży i moralistów²⁰. Ubranie świeckiego mężczyzny wydłuża się, przybiera nowe barwy i fasony, wzbogaca o ozdoby i dodatki rezerwowane dotąd dla kobiet. Staje się dzięki temu bardziej taksonomiczne, ponieważ na pierwszy rzut oka wiadomo, z kim się ma do czynienia. Ubiór mnicha przekształca się w prawdziwy znak; wychodzi od koloru i tworzy kod. Ostry konflikt między zakonnikami z Cluny — mnichami czarnymi — i cystersami — mnichami białymi — w latach 1120-1145 jest znakomitym przykładem nowej „hcraldyzacji" zakonnego habitu²¹. Odtąd kolor czyni mnicha, tak jak czyni rycerza.

Podobnie funkcjonują atrybuty ikonograficzne, które coraz gęściej zapełniają obrazy. Istniały one oczywiście już dawniej, ale od roku 1100 do połowy wieku XIII mnożą się bez końca, odnosząc się już nic tylko do władców, osób boskich i kilku szczególnie czczonych świętych, ale też do całej przedstawianej na obrazie społeczności. Niżsi rangą wojskowi, sędziowie, służący i lokaje, rzemieślnicy i ludzie różnych zawodów, zwykli księża i skromni opaci, miejscowi święci, drugoplanowe postacie biblijne i literackie — wszyscy mają atrybuty. Niezależnie od tego, czy dana postać pochodzi ze świata wyobraźni, czy też ze świata rzeczywistego, ma swój przydział i może być dokładnie zidentyfikowana.

W XII wieku mnożą się nowe znaki, mające określić nie tylko tożsamość jednostki, lecz również jej miejsce w grupie, przynależność, piastowaną godność i status społeczny. Dotyczy to zarówno jednostek, jak również wspólnot i osób prawnych. Emblematy mnożą się i pod wpływem rodzącej się scholastyki przestają być zwyczajnym zbiorem znaków, lecz zaczynają tworzyć prawdziwy zorganizowany system. Herby odgiywają tu rolę prekursora i są najbardziej sugestywne. Początkowo dotyczące jednostki, już około 1170 roku obejmują struktury pokrewieństwa. U schyłku XII wieku w obrębie jednej rodziny często stają się dziedziczne i właśnie ta rodzinność i fakt dziedziczenia będą odtąd stanowić istotę godła²².

^W,H. 1’latclle, Ia’ problćme du sciunltile. Len nouwllcs tnotblS itutsculincs <ni.\ XI' i XII' si&clas, „Rcvuc bclgc de plululogie et d'histoirc^M 1975, t. 62, s 1071--1096.

jplwyżej, „Narodziny świata czarno-białego", s 149 189 ^    pochodzemu, narodzinach i rozpowszechnianiu mc hoihów

armoiries . ) L. Fcn»kc, Adel utul Hliiertmn im Spiekał frilhotliomldischcr l ©Ó w / I mtnlhhf limnct mi Min datur, u id J. Hockcnstcin, tintinwn 1985,