IMG08

Maria Janion, Izabela Filipiak

Zmagania z Matką i Ojczyzną

Zamiar i forma

Utwór o Matce i Ojczyźnie Bożeny Keff dotyczy ideału i konkretu, ideałów matki i córki oraz ich praktycznych realizacji, ideału ofiarnictwa oraz przetrwania, ukrytej bezwzględności tych, którzy byli ofiarami i przetrwali, a wreszcie konceptu przekraczającego zwykłą państwowość, czyli ideału ojczyzny, na którą, jak uczą tego dziewiętnastowieczne nacjonalizmy, składa się ziemia i krew. Matka i Ojczyzna stawiają warunki i oczekują od córki akceptacji związku, który jest bezlitosny i jednostronnie wyczerpujący (bo zarówno Matka, jak i Ojczyzna czują się względnie dobrze). Obie też nie akceptują krytyki (jeśli cię nie zadowalam, to mnie zabij, powie matka, jak ci tak u mnie źle - nie mówi tego w tekście Keff, lecz poza tekstem powie Ojczyzna - to emigruj).

1/ Opisanie matki przez córkę to zadanie ryzykowne (jeśli zdradzimy matkę, to kto nam zostanie?) i społecznie mało aprobowane (konsensus społeczny mówi, że matkę trzeba szanować), a wreszcie obrazoburcze. Tym bardziej że matka z Utworu o Matce i Ojczyźnie jest polską Żydówką, która jako jedyna z całej rodziny przeżyła Holokaust. Jest nosicielką tragedii prywatnej, a także tragedii swojego narodu.j

81