IMG35 (3)

wW wmrtmWiiT

Józefa Bałachowicz

Ocena nowej podstawy programowej klas I—III w świetle podmiotowego modelu edukacji

Wstęp

Podstawa programowa edukacji wczesnoszkolnej jest dokumentem adresowanym do każdego nauczyciela klas początkowych, dokumentem określającym ogólną ideologią, założenia, cele oraz kierunki i procesy kształtowania praktyki edukacyjnej. Nauczyciel nauczania początkowego (bo będą starała sią interpretować podstawą programową z jego perspektywy) będzie poszukiwał w treści dokumentu informacji na poziomie metaorien-tacji, a więc informacji potrzebnych do zrozumienia przekazywanej idei pracy z dziećmi, a nie konkretnych treści. A więc raczej zada sobie pytanie: ku czemu ma prowadzić edukacja dziecka? Jak należy rozumieć rozwój dziecka i jak jest pokazywana jego psychologiczna sylwetka? Jak rozumiane jest uczenie sią dziecka i jego szkolna aktywność? Jakie działania edukacyjne mają wspierać dziecko w jego uczeniu sią? Jakie relacje społeczne są najważniejsze w procesie edukacji; jakie formy pracy? Interpretacja treści podstawy programowej w kontekście wybranych pytań ukierunkuje nauczycielskie zrozumienie założeń i oczekiwań wobec edukacji dziecka, a w konsekwencji może posłużyć mu do weryfikacji założeń operacyjnych własnej teorii pedagogicznej. Treść nauczycielskiej teorii pedagogicznej implikuje przecież rzeczywiste działania edukacyjne. Spróbujmy zatem odczytać niektóre założenia edukacji dziecka, a później zrekonstruować metaorientacyjne przesłanie skierowane do nauczycieli w nowej podstawie programowej edukacji wczesnoszkolnej.

Wybrane założenia podmiotowego modelu edukacji

Demokratyzacja życia, transformacja polityczna i społeczna, jaką przeszedł nasz kraj, nadaje również nowy wymiar edukacji. Zmieniło się nasze postrzeganie i rozumienie świata, a także wyobrażenie o relacjach między jednostką a zbiorowością. Minął już ten okres, kiedy edukacja była podporządkowana określonej organizacji życia społecznego, istniejącemu ładowi społecznemu, co wyrażało sią w przenoszeniu struktury społecznej na organizację i funkcjonowanie szkoły. Owo podporządkowanie przejawiało sią w utrzymywaniu swoistego modelu edukacji, a mianowicie modelu edukacji adaptacyjnej. Model ten sprzyjał utrwalaniu istniejącej organizacji życia społecznego, a w wymiarze podmiotowym ograniczał rozwój indywidualny jednostki przez ograniczenie indywidualnych horyzontów postrzegania i interpretowania świata, ograniczenie kompetencji do krytycznego oglądu i tworzenia alternatywnych wizji świata, ograniczenie wiary we własne siły itp. W Polsce po 1989 roku model ten przecież został zanegowany i (z różnym powodzeniem) dąży sią do przekształcenia edukacji zgodnie z modelem edukacji podmiotowej, skierowanej na jednostkę.