89857 IMG39 (3)

16 Józefa Bałachowicz

zawarte w podstawie czy zaleca się? Jak w takim razie określić sprzyjające warunki? Kto je określa? A kto je kształtuje? Czyżby uczniowie o przeciętnych możliwościach uczyli się w niesprzyjających warunkach edukacyjnych? Jeśli skupić się tylko na nauczycielu, gdyż jego działania edukacyjne w ostateczności decydują o jakości pracy w klasie, to znowu w interpretacji tych zaleceń możemy odwołać się do stwierdzenia o jakości nauczycielskiego działania, przywołanego wyżej za Brunerem. Sprzyjające warunki do uczenia się dzieci w klasie tworzy nauczyciel. Rolę nauczyciela w klasie można rozumieć jako rolę architekta środowiska edukacyjnego, zachodzących w nim interakcji i procesów, architekta tworzącego przestrzeń do aktywności dzieci, do zastosowania projektów i pomysłów uczniów, a także zharmonizowania ich z celami i potrzebami społeczeństwa, w jakim uczeń jako jednostka wzrasta. Przede wszystkim jakość mikrośrodowiska edukacyjnego wpływa na tempo uczenia się. nabywania nowych doświadczeń i tempo dziecięcego rozwoju.

Przypomnę, iż zakres warunków, jakie mają wpływ na kształtowanie stymulującego i bezpiecznego mikrośrodowiska edukacyjnego w klasach niższych powinien obejmować:

•    kreowanie atmosfery akceptacji, wrażliwości i respektowania indywidualnych potrzeb dziecka,

•    kreowanie pozytywnej atmosfery, która pobudza i zachęca każdego do uczenia się, do wytężonej pracy i osiągania sukcesów,

•    umożliwienie dziecku dostępu do różnorakich treści i materiałów potrzebnych do uczenia się,

•    organizowanie czasu i porządku zapewniającego każdemu dziecku maksimum szans do aktywności i rozwoju własnych umiejętności uczenia się,

•    tworzenie możliwości do pełnego uczestnictwa w konstruowaniu wiedzy i ocenie swojego zaangażowania,

•    organizowanie interakcji między dziećmi i grupowego podejmowania/wykonywania zadań.

•    wsparcie każdego w planowaniu swoich zadań i przyjmowania współodpowiedzialności za ich efekt.

•    kreowanie atmosfery równych szans w osiąganiu najwyższych dla siebie efektów i uzyskiwania oceny na podstawie starań, i własnego wkładu pracy w naukę,

•    promowanie dzieci jako podmiotowych sprawców swojego uczenia się i „budowniczych” swoich „pozytywnych zasobów rozwojowych”.

Podmiotowość to nie tylko poszanowanie godności dziecka, ale zawsze tworzenie sprzyjających warunków edukacyjnych do rozwoju indywidualności i uspołecznienia dziecka, celem poszerzenia jego przestrzeni niezależności i odpowiedzialności, inicjatywy, indywidualnych wyborów i możliwości działania społecznego. To stwierdzenie odnosi się do każdego ucznia, niezależnie od jego indywidualnego tempa rozwoju i możliwości uczenia się. Każde dziecko ma prawo do sprzyjających warunków edukacji, ma prawo doświadczać nauki szkolnej jako wyzwania i szansy dla siebie w poznawaniu świata, i kształtowania swoich kompetencji zgodnie ze swoim najwyższym potencjałem. Czyżby autorzy podstawy programowej nie doceniali tak oczywistego założenia współczesnej szkoły? W każdym razie nie wyrażają go jasno. Nawet stwierdzenie o tym, że każde dziecko jest uzdolnione, a nauczyciel ma odkryć te uzdolnienia i je rozwijać, znajduje się gdzieś na końcu dokumentu, w zalecanych warunkach i sposobach realizacji. A dlaczego nie w zadaniach szkoły? Dlaczego to oczywiste oczekiwanie wobec zadań szkoły nie jest formułowane wprost? Każdy nauczyciel - mistrz w swoim fachu - wie, że rozwijanie uzdolnień i zainteresowań dzieci służy maksymalizacji osiągnięć poznawczych dzieci, ale przede wszystkim wspiera rozwój motywacji i pozytywnej postawy dziecka do uczenia się, pozytywnego obrazu własnej osoby i satysfakcjonujących relacji z rówieśnikami, a więc służy też realizacji celów wychowawczych. Nauczyciel, który rzeczywiście rozwija zainteresowania dzieci rzadko stosuje styl instrukcyjny i bezpośrednie nauczanie, a częściej negocjuje sposoby realizacji zadań i deleguje ich wykonanie do dzieci. Wprowadzenie do praktyki zalecenia budowania kultury uczenia się dzieci wokół rozwoju ich uzdolnień i zainteresowań przywróciłoby w nauczaniu początkowym rangę procesom wychowania, współwycho-wania, samowychowania. A tak, głównym przesłaniem kierowanym do nauczyciela pozostaje „realizacja programu nauczania". Jak wtedy nauczyciel będzie organizował zajęcia w klasach niższych - nasuwa się prosta odpowiedź - zgodnie z modelem edukacji instrumentalnej. 1 nic nie zmienią zalecenia co do urządzenia izby lekcyjnej i ograniczeń w korzystaniu z pakietów edukacyjnych.

Zakończenie

Swoje rozważania traktuję jako głos w dyskusji nad oceną nowej podstawy programowej klas I-III. Jako główne kryterium oglądu prezentowanej w podstawie wizji edukacji i przesłania kierowanego do nauczycieli, przyjęłam model edukacji podmiotowej. Istotą tego modelu w edukacji dziecka jest nastawienie na wspieranie rozwoju jednostki, maksymalizację jej osobistego potencjału, rozwoju jej indywidualnych potrzeb, ale wyrażanych w warunkach społecznych w sposób wartościowy. Nowa podstawa programowa nie spełnia tych założeń; zawarte w niej cele kształcenia, zadania szkoły i formułowane oczekiwania edukacyjne są niespójne, często sprzeczne w zakresie wizji rozwoju dziecka, powierzchowne w swojej treści, a przesłanie kierowane do nauczycieli wskazuje na kształtowanie praktyki edukacyjnej w klasach niższych zgodnie z modelem instrumentalnym. Jest to kolejny nieudolnie sformułowany dokument oświatowy, który będzie przecież kreował świadomość nauczyciela i rzeczywistość szkolną młodszego ucznia.

Summary

EvaIuation of a new basis of the curriculum for grades 1 to 3 in tbe ligbt of the subjective education model

The author of the article analyses and evaluates the new basis of the curriculum for primary classes 1-3, according to an individual educational model. The essence of this model in chiłd*s education is to support personal development, the maximizing of personal potential and the evolution of individual needs, with the proviso that this should be done in the appropriate social conditions and in a valuable way. The new basis of the curriculum does not fulfill these assumptions and is another incorrecdy formulated educational document that will only create a new school reality for the young learner.