IMG41 (9)

KILLA 184

Europy. Wraz z braćmi wyruszył na poszukiwanie Europy, gdy dziewczę zostało porwane przez Zeusa. Kiliks osiedlił się w Kilikii (Cylicja), w krainie, której nadał swe imię.

Inni pisarze czynią z niego syna Kassiopei i Fojniksa. który to w ujęciu jeszcze innej genealogii był jego bratem. Za dzieci jego uważano Tasosa i Te be.

Kiliks sprzymierzył się z Sarpedonem w wyprawie przeciw Lykijczykom, swoim sąsiadom, a po odniesionym zwycięstwie odstąpił sprzymierzeńcowi część Lykii. mb

Hdt. VII 91; Apd. BibL Ili I; Hyg- Fab. 178; Serw. in Vo|. Am III

KILLA (KlAAa)-Trojanka, siostra Priama, córka Laomedonta i Strymo (tab. I)- Miała z — Tymojtesem syna zwanego Munipposem, w tym samym czasie, gdy Hekabe spodziewała się Parysa. Ponieważ wieszczek Ajsakos przepowiedział w związku ze snem Hekaby, że dziecko, które ma przyjść na świat, spowoduje zgubę Troi (chodziło o Parysa), Priam, interpretując mylnie przepowiednię, kazał zgładzić swą siostrę Killę i jej syna Munipposa.

Niekiedy Killa uchodziła za siostrę Hekaby i ponoć syn jej był poczęty z Priamem. mb

Apd. BibL III 12. 3; Tzet. in Lyc. 224; 314; 315.

KILLAS (KftAoę) - woźnica Pelopsa. Rządził w jednej z krain Ttoady, rozciągającej się wokół miasta nazwanego jego imieniem. Utonął podczas podróży, w którą udał się wraz z Pelopsem, z Lykii na Peloponez, gdzie -» Pelops miał rozegrać zawody w wyścigach wozów z Ojnomaosem (-* Sfajros). mb Paus. V 10.7; Schol. m //. I 38; Sir. XIII613.

KIMMER YJCZYCY (Kijąiepioi) - mityczny lud zamieszkujący krainę, gdzie nigdy nie świeci słońce. U nich to będąc Odyseusz wywoływał zmarłych i zasięgał rad u wróżbity Tejresjasa. Pisarze nie są zgodni co do położenia geograficznego ich siedzib. Bądź to umieszczano ich daleko na Zachodzie, bądź na równinach rozciągających się na północ od Morza Czarnego. Kimmeryjczycy uchodzili zatem albo za przodków Celtów, albo za przodków Scytów, rozsiadłych na terenach późniejszej południowej Rosji. Niekiedy też umieszczano ich, co zaskakujące, w pobliżu Kyme (Cumae), w Italii. Zapewne zgodnie z wierzeniami, że tam znajdowało się wejście do Podziemia, a Kimmeryjczycy uchodzili za sąsiadów Krainy Umarłych. Opowiadano też, że mieszkali w podziemnych grotach, a domy ich łączyły się korytarzami. Wychodzili ponoć ze swoich siedzib tylko nocą. Prawdopodobnie źródłem tego podania były niejasne wspomnienia o ludach trudniących się górnictwem w Europie środkowej (obecnie Czechy) i w Europie zachodniej (Brytania), które dostarczały karawanom kupieckim, przybywającym z krajów znad brzegów Morza Śródziemnego, cyny i miedzi. Ten handel datuje się od bardzo odległych epok, a handlowe szlaki w tych czasach były otoczone tajemnicą, mb

Od XI141 schol.ad X 86; Eu*, in Horn. 1667,41; 1670,49; 1671,44; Tzet. in Lyc. 695; 1427; Cic. AauL 1161; Plu. Mar. 11; D. S. V 32.4; Str. Vfl2,2;4,S;Plin. Ili 61. Por. B. Lavigjii, w: Ann. Scuola Norm. di Pisa 193$. s. 255-267.

KINYRAS (Kivupaę) - król Cypru, wedle tradycji, pierwszy tam panujący. Kinyras nie był rodowitym Cypryjczykiem, przybył z Azji. Jego ojczyzną było Byblos, położone w północnej Syrii. Różne są wersje co do jego rodziców: niekiedy uważano go za syna Apol-lona i Pafos, niekiedy Eurymedonta i nimfy z okolic Pafos (— Pygmalion). Inna genealogia łączyła go z rodem Kekrópidów, a mianowicie: Kefalos porwany przez Eos (Aurorę) począł z nią w Syrii Faetona, którego syn Astynoos począł z kolei Sandakosa, ojca Kinyrasa. Wedle tej genealogii matką Kinyrasa była Famake, córka króla Hyryjczyków.

Istnieją różne sprzeczne wersje co do okoliczności przybycia Kinyrasa na Cypr. Jedne z nich podają po prostu fakt, że Kinyras przybył na Cypr wraz z kolonistami i założył miasto Pafos, poślubiwszy wpierw Metarme, córkę króla Cypru, Pygmaliona. Miał z nią dwu synów, Adonisa i Oksyporosa. oraz trzy córki, Orsedike, Laogore i Brajsiję. Córki te padły ofiarą gniewu Afrodyty, która uczyniła z nich prostytutki oddające się obcokrajowcom bawiącym na Cyprze.

Inna wersja wyjaśnia udanie się Kinyrasa na wygnanie jako następstwo popełnionego mimo woli kazirodztwa z córką Smyrną. Z tego związku narodził się -* Adonis; Smyma za karę została przemieniona w drzewo mirry.

Kinyras zaprowadził na Cyprze kult Afrodyty, który nabrał tam wielkiego znaczenia. Powiadano, że posiadał on dar wieszczenia i że był świetnym muzykiem. (Jego imię łączono niekiedy z nazwą instrumentu, zwanego w języku fenickim kinnor.) Podanie całkiem wyjątkowo spotykane mówi o tym, jak to Kinyras ośmielił się rywalizować z Apolionem, i zapewnia, że podobnie jak Marsjasz został uśmiercony przez boga. Wersje częściej spotykane przypisywały Kinyrasowi rozwój cywilizacji na Cyprze: odkrycie złóż miedzi, która stanowiła bogactwo wyspy, wprowadzenie obróbki brązu i wyrobów z tego metalu. Kinyras był ulubieńcem Afrodyty, która ofiarowała mu niezmierne bogactwa i pozwoliła dożyć bardzo podeszłego wieku; mówiono, że aż stu sześćdziesięciu lat.

Kinyras nie był wojownikiem, żył w czasie wojny trojańskiej i Grecy nalegali, aby przyłączył się do nich. Odyseusz i Taltybios, herold Agamemnona, przybyli jako wysłańcy na Cypr. Kinyras przyrzekł im dostarczyć pięćdziesięciu okrętów. Wysłał tylko jeden normalny a czterdzieści dziewięć małych, wyrobionych z gliny. Wszystkie razem puszczono na wodę. Oczywiście jeden tylko statek dobił do Aulidy, ale Kinyras w ten sposób dotrzymał obietnicy. Po wojnie, gdy -» Teukros wygnany z attyckiej Salaminy schronił się na Cyprze, Kinyras przyjął go życzliwie, oddał mu część ziemi, gdzie Teukros założył miasto Salaminę Cypryjską i oddał mu rękę swej córki, Eune. Ten legendarny związek leży u podstaw dobrych stosunków utrzymywanych w epoce historycznej między Ateńczykami i Cypryjczykami (-» Elatos, -* Laodike). mb

II. XI20 n. oraz Eust. i schol. ad loc.'. Pi. P. 2,27; schol.; N, 8,18 n.; Hyg. Fab. 58;242;270;275;Tac. HisL II3;Str. XVI755; Apd. BibL Ul 14. 3; Ep. II! 9; Ov. Met. VI98 n.; X 435 n.; Schol. in Theoc. 1109; Plin. VII 49; 57; Paus. 13,2; II29.4; Lyc. 478 n. i Tzet. ad be.', Am. V 19; por. IV 24.

KIRKE(K(pmi) - słynna czarodziejka występująca w Odysei oraz w podaniach o Argonautach. Córka Heliosa, boga Słońca, i Perseis. córki Okeanosa, lub-wedle niektórych pisarzy-córka Hekate (tab. 14). Była siostrą Ajetesa, króla Kolchidy, strażnika — złotego runa, i Pasifae, żony Min osa. Zamieszkiwała wyspę Aja, którą pisarze umiejscawiają rozmaicie. W podaniach związanych z Odyseją wyspę tę zlokalizowano na wodach Italii; zapewne szło o półwysep zwany obecnie Monte Circeo, w pobliżu Gaety i Terraciny, który dominuje na niskim wybrzeżu Bagien Pontyj-skich.

Gdy Odyseusz po przygodach w kraju Lajstrygonów osiągnął wybrzeże italskie, przybił do brzegów wyspy Ai. Natychmiast wydał na zwiady połowę załogi pod dowództwem Eurylochosa. Szli oni lasem i dotarli do wielkiej polany, gdzie oczom ich ukazał Się przepiękny pałac. Weszli do niego wszyscy z wyjątkiem Eurylochosa, który postanowił pozostać na czatach. Z ukrycia obserwował, jakiego przyjęcia doznali jego towarzysze. Władczyni pałacu, a była nią Kirke, mile przyjęła Greków. Poprosiła, by się rozgościli i zasiedli do uczty. Zachwyceni żeglarze przyjęli zaprosżenie, ale zaledwie skosztowali potraw i napojów, Eurylochos ujrzał, że Kirke dotykała każdego z biesiadników swą różdżką, a oni przemieniali się natychmiast w zwierzęta: jedni w świnie, inni we lwy lub psy - każdy jak utrzymywały podania, zgodnie z istotnymi cechami swego charakteru i usposobienia. Następnie Kirke zapędziła wszystkich do stajni pełnych już podobnych zwierząt. Na ten widok Eurylochos pośpiesznie powrócił do Odyseusza i opowiedział mu o przygodzie. Odyseusz zdecydował się pójść osobiście, odszukać czarodziejkę i spróbować ocalić towarzyszy.

Gdy chodził po lesie. zastanawiając się, w jaki sposób ocalić swoich żeglarzy, ujrzał'nagle boga Hermesa. Hermes zdradził Odyseuszowi, w jaki sposób ma się chronić przed czarami Kirke: jeśli wrzuci do napoju podanego przez Kirke cudowną roślinę zwaną moly, niczego nie musi się obawiać; wystarczy też by wyciągnął miecz, a wtedy Kirke przysięgnie* że uczyni wszystko, czego on zażąda, i odczaruje jego towarzyszy. 1 Hermes ofiarował Odyseuszowi roślinkę moly. Wówczas Odyseusz udał się do czarodziejki, która uprzejmie przyjęła go tak jak jego towarzyszy i poczęstowała napojem. Odyseusz pił, ale uważał, by zanurzyć moly w zawartości kielicha. Następnie, gdy Kirke uderzyła go swą czarodziejską różdżką, nie uległ czarowi i wyciągnął miecz. Zagroził, że ją zabije, ale Kirke uspokąjała go i przysięgła na Styks, że nie uczyni żadnej krzywdy ani jemu, ani jego ludziom. 1 zaraz przywróciła żeglarzom i innym więźniom ich pierwotne postacie ludzkie, a Odyseusz spędzi! przy niej rozkoszny miesiąc - a nawet cały rok, jak twierdzą inni. W tym czasie miał z nią syna Telegonosa, a może i córkę Kassifone (tab. 39). W podaniach italskich występuje -* Telegonos jako założyciel miasta Tusculum.

Według innych wersji Kirke miała jeszcze z Odyseu-szem syna zwanego Latinosem, eponima Latynów (-* Kalypso); a nawet mówiono, że aż trzech synów, Romosa, Antiasa i Ardeasa, eponimów trzech miast: Rzymu, Antium i Ardei.

Opowiadano też ojej przygodach z królem latyńskim Pikusem (-» Canens) i z Jowiszem, z którym miała boga Faunusa.

W opowieściach o -* Argonautach Kirke występuje w czasie ich powrotnej podróży. Statek Argonautów przybił do brzegów wyspy Ai, gdzie znąjdowała się u czarodziejki, swojej ciotki, Medea. Kirke dokonała

oczyszczenia Jazona i Medei z zabójstwa A psy rt osa. ale odmówiła udzielenia gościnności Jazonowi i ograniczyła się do dłuższej rozmowy z bratanicą. Wreszcie przypisywano Kirke przemienienie -* Skylli w potwora, gdyż była ona jej rywalką w miłosnych zapałach boga morskiego Gla ukosa (-* Kalchos). mb

Ho. Th 937, 1011 n. (interpolowany); Orf. X 133—574; A. R. IV 516~S9\\OrphArg.ll60n.;Apd.fiiM19.I;24;£p VII l4n.;Hys.F<rf< 125; Ov. Ma XIV 1,74; 246-440. Btnrd. Nańgalions d Ulysse. (V. s. 235—245; R. Ganszyniec, De Medea Circa prototypu, Eos. 1939, S. 1-10;

H. Marzell, Die Zauberpflanze Moly, Der Naiurforscher II 1926, s. 523 iL

KTTAJRON (KiOonpdw) - król Platejów, którego imieniem nazwwo pobliską górę Kitajron. Był on poprzednikiem Asoposa (eponima rzeki) na tronie tego miasta. Opowiadano, że za czasów jego panowania doszło do nieporozumienia między Zeusem i Herą. Hera nie chciała dzielić łoża z mężem i uciekła na Eubeę. Zeus całkiem zbity z tropu schronił się w Platejach u Kitajrona, człowieka bardzo przemyślnego. Kitajron wpadł na następujący pomysł: doradził Zeusowi, aby uciekł się do podstępu i w tym celu sporządził posąg kobiety, okrył go szerokim płaszczem i umieścił na wozie ciągnionym przez woły. Gdy Hera ujrzała męża w tym pojeździe. zaczęła rozpytywać, co to znaczy. Odpowiedziano jej, zgodnie z wieścią szerzoną przfeż Kitajrona, że Zeus porwał Platąję, córkę Asoposa, bo chce ją pojąć za żonę. Hera przybyła natychmiast, zdarła z kobiety płaszcz i wówczas przekonała się, że była to tylko figura wyciosana z drzewa. Wybuchnęła śmiechem i pogodziła się z boskim małżonkiem. Dla upamiętnienia tego wydarzenia obchodzono w Platejach co roku święto zaślubin Zeusa i Hery (— Alalko-meneus).

Istnieją inne podania związane z imieniem Kitajrona: mówiono, że Kitajron był bardzo pięknym młodzieńcem, do którego pałała żądzą Tejsifone, jedna z erynii. On jednak wzgardził jej miłością; wtedy Tejsifone wyczarowała ze swego włosa węża, a ten ukąsił Kitąj-rona, który od tego ukąszenia zmarł. Imieniem jego nazwano górę, która przedtem zwała się Asterion.

Inne wersje podają, że Kitajron i Helikon byli braćmi: jeden z nich, Helikon, był z natury łagodny i miły, drugi, Kitajron, gwałtowny i brutalny. Kitajron zabił w końcu własnego ojca, a brata strącił ze szczytu skały. Sam zginął na skutek nieszczęśliwego upadku. Dwie sąsiadujące góry nazwano Kitąjronem i Helikonem. Pierwszą, na pamiątkę gwałtownego herosa, ponieważ była ona siedzibą erynii; drugiej nadano imię herosa życzliwego, ponieważ na górze tej przebywały muzy. mb

hń DC 1,2} 3,1 n.; Ptu. Defluv. II2; 3.

KLEJNIS (KAjfiYię) - Babiloóczyk, ulubieniec A-pollona i Artemidy. Był to człowiek bogaty i pobożny. Miał żonę Harpe, która dała mu trzćch synów: Lykiosa, Ortygiosa i Harpasosa, oraz córkę Artemiche. Często towarzyszył Apollonowi do krain Hyperborejczyków i tam widział, jak składano bogu w ofierze osły. Chciał wprowadzić ten zwycząjiw Babilonu. Bóg jednak zabronił mu tego pod karą śmierci, zalecając, by pozostał przy dotychczasowych ofiarach z owiec, wołów i kóz. Jednakże dwąj jego synowie, Lykios i Harpasos, nie usłuchali. Przyszli do ołtarza z osłem i już mieli go złożyć w ofierze, gdy Apollon sprawił, że osła ogarnął szał, rzucił się na młodzieńców i począł ich mzszarpy-

15*