44385 IMG47 (3)

30

ANCHUROS

zjawiła się u niego podając się za córkę króla Fryga. Otreusa. porwaną przez Hermesa i przeniesioną aż na pastwiska Idy. W ten właśnie sposób połączyła się z nim. Później wyjawiła Anchizesowi. kim jest. i przepowiedziała. że urodzi mu syna. lecz poleciła mu nie zdradzać nikomu, że ma on syna z boginią. Gdyby bowiem dowiedział się o tym Zeus, zabiłby dziecko uderzeniem pioruna. Lecz Anchizes pewnego świątecznego dnia wypił dużo i pochwalił się swymi miłosnymi przygodami. Został ukarany przez Zeusa, który jednym uderzeniem pioruna uczynił go kulawym, albo też, według innych wersji, oślepił. Anchizesowi przypisuje się również ojcostwo Lyrnosa.

Pewnego razu. gdy Zeus zesłał Trosowi boskie rumaki, Anchizes potajemnie pokrył swoje klacze tymi ogierami i otrzymał w ten sposób sześć źrebiąt, z których dwa podarował Eneaszowi.

Jeden z niejasnych przekazów przypisuje Anchizesowi śmiertelną małżonkę, zwaną Eriopis, z którą miał mieć kilka córek, najstarsza spośród nich nazywała się Hippodameja ( -* Eneasz).

PÓ upadku Troi Eneasz uratował ojca z pożaru i rzezi i uczynił go towarzyszem swych wypraw. Poszczególni autorzy podają różne wersje na temat miejsca śmierci Anchizesa (miał on osiemdziesiąt lat opuszczając Troję). Raz pokazywano jego grób na samej Idzie, gdzie niegdyś pilnował trzód, to na półwyspie Pallene w Macedonii, to znów w Arkadii, w Epirze, w południowej Italii, na Sycylii, na Przylądku Drepanon. Według Wergiliusza Eneasz urządził na jego cześć igrzyska żałobne, które są początkiem igrzysk trojańskich obchodzonych w Rzymie aż do czasów cesarstwa. Inni autorzy podają, że żył jeszcze w chwili przybycia Eneasza do Lacjum podczas wojny przeciw Mezencju-szowi (-* Ajgeśtes). os

k-Hom. Ven., II. XX 239: scboL ad XD1429: Apd. BibL ffl 12,2 n.: Hyg. Fab 270; Veł Aen. 1617; II687 etc. — Eneasz. Pot. H.J.Rose, w: QQu. 1924. s. 11-16.

ANCHUROS CAyx°upoę) - syn Midasa, król Frygii. Gdy nie opodal stolicy otworzyła się przepaść, która groziła pochłonięciem miasta, Anchuros poradził się wyroczni, w jaki sposób temu zapobiec. Wyrocznia odpowiedziała, że powinien rzucić do tej przepaści to, oo posiada najdroższego. Strącono do otworu złoto, klejnoty, bez rezultatu. Anchuros w końcu rzucił się sam i przepaść natychmiast się zamknęła, os PIł ParaK S, p. 306.

ANDROGEOS f Av6póyetoę) - jeden z synów Mi-nosa i Pasiłae (lab. 28). Wyróżniał się on we wszystkich zawodach atletycznych i wziął udział w igrzyskach zorganizowanych przez Ajgeusa w Atenach. Tam pokonał wszystkich rywali. Zazdrosny Ajgeus wysłał go, aby walczył z bykiem maratońskim, który pustoszył kraj. Tu Androgeos został pokonany. Inni powiadają, że Androgeos po swych zwycięstwach w Atenach wyruszył, aby uczestniczyć w igrzyskach w Tebach i po drodze został napadnięty i zamordowany przez swych niefortunnych rywali. Jakkolwiek sprawa się miała, doniesiono o tym Minosowi, który uczestniczył właśnie w składaniu ofiary na wyspie Paros. Nie przerwał obchodów tego święta, chciał jednak dać wyraz swej żałobie i zrzucił z głowy wieniec, który ją przyozdabiał, kazał również przerwać flecistkom grającym obrzędową muzykę. Stąd wywodzą początek specjalnego obrzędu na Paros, który z ceremonii składania ofiar chary tom (ponieważ to właśnie im Minos składał ofiary) wyłączył wieńce z kwiatów i grę na au losach. Gdy święto się skończyło, Minos zebrał flotę i wyruszył na Ateny. Zaczął po drodze od zagarnięcia Megary, która położona w Zatoce Salamińskiej jest kluczem do Attyki. Miasto to pokonał dzięki zdradzie córki Niso-sa, -» Skylłi. Następnie wyruszył na Ateny. Ale wojna przeciągała się. Minos pragnął ją zakończyć, ubłagał więc Zeusa, aby zemścił się za niego na Ateńczykach: głód i zaraza spadły na miasto. Ateńczycy poradzili się wyroczni, gdy ofiara z wielu dziewic (Hiakintyd) okazała się daremna. Wyrocznia odpowiedziała im, że aby odwrócić klęskę, powinni zgodzić się na żądania Mino-sa. Domagał się on, aby co roku składano mu daninę z siedmiu młodzieńców i siedmiu bezbronnych dziewcząt. Miano ich oddawać na pożarcie potwornemu synowi Pasifae, Minotaurowi. Od tej właśnie daniny Tezeusz uwolnił Attykę.

Jedna z wersji podaje, że Androgeosa wskrzesił Asklepios, prawdopodobnie pomylono go z Glauko-sem (-* Glaukos 5). Androgeos miał dwóch synów, Alkajosa i Stenelosa, którzy osiedli na Paros wraz ze swymi wujami, synami Minosa i Paru ( -* Nefalion). os

Apd. BibL m 15,7; CatalL 44,77 n.; Hyg. Fab. 41; Ov. Met VII458; PSus.11,2;4;27,10;Prop.II 1,61 n.:L. Weber, w: A.R. W. XXIII1925, s. 228 n.

ANDROKLOS CAv8poicXoę) - syn Kodrosa, przywódca osadników jońskich, którzy wypędzili osiadłych w okolicach Efezu Lelegów i Karyjczyków. Jego samego uważano za założyciela tego miasta. Zdobył on też i wyspę Samos. O założeniu Efezu opowiadano, że wyrocznia przepowiedziała osadnikom, że miejsce przyszłego miasta wyznaczą im ryba i dzik. Otóż pewnego wieczoru, gdy przygotowywali posiłek, ryba, którą gotowano, skoczyła pociągając za sobą zapalony kawałek węgla, który podpalił krzak. Z krzaka wyskoczył dzik, którego Androklos zabił. Pojął wtedy, że przez ten dziwny zbieg okoliczności spełniła się przepowiednia, i założył w tym miejscu miasto, os

Pans. VH 2,8 n.; 4, 2; Ath. VDI 361 o-e; Sir. XIV, p. 633; 640.

ANDROMACHA fAv8popóxT|) - córka króla Tebe w Mysji, Eetiona. którego miasto zniszczył -» Achilles, jeszcze przed rozpoczęciem dziewiątego roku wojny trojańskiej. Andromacha, żona Hektora i synowa Pria-ma. podczas tego najazdu Greków na jej rodzinne miasto straciła ojca i siedmiu braci, zamordowanych przez Achillesa. Z Hektorem miała jedynego syna, Astyanaksa. Po śmierci męża i zburzeniu Troi, Andromacha przypadła w udziale, jako zdobycz wojenna, Neoptolemosowi, synowi Achillesa. Neoptolemos, po zabiciu Astyanaksa, jak podają niektóre przekazy, lub, według innych przekazów, nie zabijając go, zabrał Andromachę do Epiru, gdzie sprawował rządy. Tam Andromacha urodziła mu trzech synów. Molossosa, Pielosa i Pergamosa. Gdy Neoptolemos został zamordowany w Delfach, dokąd udał się po radę wyroczni, umierając przekazał w spadku Helenosowi, bratu Hektora, którego przywiózł z sobą do Epiru, swoje królestwo i swoją żonę ( -* Molottos. wersja, za którą szedł Eurypides).

W czasie podróży Eneasza do Epiru Andromacha spokojnie panowała wraz z Helenosem. Gdy Helenos zmarł, Andromacha towarzyszyła swemu synowi Per* gamosowi do Mysji, gdzie założył on miasto noszące jego imię, Pergamon. Tradycja podaje, że Andromacha była kobietą wysoką, brunetką, o typie władczyni, os

/l VI395 n.; XXII460 n. etc.; E. TrjH>g. Fo/> 123: Vag..irn 111295; Sen^-, ad for.; E. Andr. passim; Sen. 7>. passim; Paus. III, I i2;X25.9-IO. Por. J. Perm. Les Origina troyennes.... Paris 1942; Wilamowitz-MoellendortT, w. Hermes 1923, s. 284 n.

ANDROMEDA ('Av5pope5Ti) - córka Kefeusa. króla Etiopii, i Kasjopei. Matka jej uważała się za piękniejszą niż wszystkie nereidy. Zazdrosne nereidy poprosiły Posejdona, aby pomścił tę zniewagę. Posejdon, aby je zadowolić, zesłał potwora, który pustoszył kraj Kefeusa. Wyrocznia Ammona zapytana przez króla przepowiedziała, że Etiopia zostanie uwolniona od tej plagi, jeśli córka Kasjopei zostanie wydana jako ofiara przebłagalna. Etiopowie zmusili Kefeusa, aby zgodził się na tę ofiarę, i przywiązano młodą dziewczynę do skały. Ujrzał ją powracający z wyprawy pizeciw gorgonie Perseusz i zakochał się w niej. Obiecał Kefeusowi, że uwolni jego córkę, jeśli Kefeus zgodzi się oddać mu ją za żonę. Kefeus przystał na to. Perseusz zabił potwora i poślubił Andromedę. Tymczasem Fineus, brat Kefeusa, który był zaręczony z Andromedą, swoją bratanicą, uknuł spisek pizeciw Perseuszowi Ten jednak wykrył spisek i ukazał swym wrogom głowę gorgony, która zamieniła ich w kamień. Gdy Perseusz wyruszył z Etiopii, zabrał z sobą Andromedę do Argos, a następnie do Tirynsu. W Tirynsie Andromeda urodziła mu kilku synów i jedną córkę (-»tab. 31).

Istnieje racjonalistyczna interpretacja tego mitu, przekazana przez Konona. Według tej wersji Kefeus panował w kraju, który nazywany był później Fenicja, ale wówczas nazywał się Ioppe, od nazwy miasta Ioppe położonego na wybrzeżu. Królestwo jego rozciągało się i—i od Morza Śródziemnego aż do krajów arabskich i I Morza Czerwonego. Kefeus miał bardzo piękną córkę, [ Andromedę, o której względy zabiegał Fojniks, eponim Fenicji, a także jej stryj Fineus, brat Kefeusa. Po długim zwlekaniu Kefeus postanowił oddać córkę Fojniksowi, ale, aby nie wyglądało, że odmawia jej swemu bratu, upozorował wówczas porwanie. Porwano Andromedę z wysepki, gdzie miała zwyczaj składać ofiary Afrodycie. Porwania dokonał Fojniks na okręcie, który nazywał się „Wieloryb”. Lecz Andromeda nie wiedziała, że ta inscenizacja ma na celu jedynie tylko zmylenie jej stryja. Krzyczała i wzywała pomocy. Tymczasem przypadkiem znalazł się tam Perseusz, syn Danae. Ujrzał młodą dziewczynę, którą porywano, i zakochał się w niej od pierwszego wejrzenia. Rzucił się, wywrócił okręt, pozostawił marynarzy „skamieniałych” ze zdziwienia, porwał Andromedę, którą poślubił, po czym panował spokojnie w Argos, os

Apd. BibL n4,3; Ov. Met. IV 665 n.; Hyg. Fab. 64; Astr. II1I; T«L m Lyc. 836; Conon 40; S. i E. napisali na ten temat tragedie, z któiycb zachowały się tylko fragmenty; por. też Erat. 17. Por. A. Ferrabino. Kalypso. Torino 1914, s. 323 n.

ANIOSfAvioę) - syn Apollona panujący na Delos w czasach wojny trojańskiej. Matka jego nazywała się Rojo (Granat) i przez ojca Stafylosa (Grono) pochodziła od Dionizosa. Gdy Stałylos zauważył, że córka jego jest w ciąży, nie wierząc, że sprawcą tego jest Apollon, ale

podejrzewając, że to kochanek z ludu, kazał dziewczynę zamknąć do skrzyni i puścić ją na morze. Skrzynia osiadła na mieliźnie przy brzegach Eubei. Lecz gdy dziecko przyszło na świat, Apollon przeniósł je wraz z matką na świętą wyspę Delos i przekazał mu władzę nad tą wyspą. Jednocześnie przekazał mu dar wieszczy (-* Rojo).

Anios miał z Dorippe trzy córki, które nazywano Winogradnkzki (olvotpo<pol - Uprawiające Winną Latorośl): Elais, Spermo i Ojno, których imiona przypominały nazwy: oliwy, pszenicy i wina. Te trzy dziewczyny otrzymały od Dionizosa, swego przodka, tę moc, że za ich przyczyną ziemia dawała oliwę, pszenicę i wino. Powiadają, że ojciec ofiarował usługi tych dziewcząt Grekom wyruszającym na wojnę z T roją, ponieważ, dzięki swemu darowi przewidywania, wiedział, że wojna ta potrwa dziesięć lat. Początkowo Grecy odmówili uciekania się do pomocy trzech sióstr, ale potem, gdy wojna przedłużała się ponad ich oczekiwania, Agamemnon wysłał Odyseusza na Delos, aby je odnalazł i powierzył im troskę o zaopatrzenie w żywność wojska. Dziewczyny przybyły chętnie, ale później znudziły się i uciekły. Ścigane przez Greków ubłagały Dionizosa, aby je ochronił, a ten zamienił je w gołębie.

Z tego właśnie powodu na wyspie Delos istniał zakaz zabijania gołębi.

Mit o Aniosie nie występuje w poematach homery-ckich. Przedstawiony jest jedynie w „cyklu epickim”, a rozwinięty został w epoce hellenistycznej. Na temat Aniosa, ojca Lawinii -* Lawinia. as

EGFfKinkeD, p. 29 a; ApdL Ep. DI 10; Yerg. Aen. III 80 i Serv. ad lot; Ov. A/et Xm 632 o.; TzeL in Lyc. 570,581; Schol. in Od. VI164; D. S. V 62; D. H. 159. For. R. Terier, w. Rev. Arch. 1934, s. 155 n.

* ANNA PERENNA- bardzo stara bogini rzymska, czczona w świętym gaju, położonym bezpośrednio na północ od Rzymu, na Via Raminia. Przedstawiano ją pod postacią starej kobiety. W czasie secesji plebejuszy na Górę Świętą, gdy zapasy żywności wyczerpywały się, Anna Perenna wypiekała ciastka, które codziennie sprzedawała, tak że lud uniknął klęski głodu. Z tego też powodu, po ustaniu zamieszek politycznych, gdy ple-bejusze powrócili do Rzymu, oddawano jej cześć boską.

Inna tradycja, rozwinięta w tym samym czasie co opowieść o Eneaszu, przedstawia tę Annę jako siostrę królowej Dydony. Po samobójczej śmierci Dydony (-»Eneasz), królestwo Kartaginy zostało zagarnięte przez tubylców pod wodzą -* larbasa, a Anna zmuszona do ucieczki. Początkowo znalazła schronienie u króla Melity, wyspy u wybrzeży Afryki. Lecz król Syrii, Pygmalion, przybył do króla Melity z żądaniem, aby ten wydał mu uciekinierkę. Anna więc opuściła wyspę na okręcie, a sztorm, który ją zaskoczył, wyrzucił okręt na wybrzeża Lacjum. Otóż, miastem Laurentyńczyków rządził wówczas Eneasz i właśnie tam wylądowała młoda kobieta. Eneasz przechadzał się nad brzegiem morza w towarzystwie Achatesa. Achałeś rozpoznał Annę. Eneasz przyjął ją ze łzami, opłakał smutny los Dydony i umieścił Annę w swoim pałacu. Lecz nie spodobało się to wcale żonie Eneasza, Lawinii, która niechętnym okiem patrzyła na pojawienie się tego świadka przeszłości jej męża. Wieszczy sen ostrzegł Annę przed zasadzkami Lawinii, i w środku nocy Anna uciekła z pałacu. Błąkając się spotkała boga sąsiedniej