IMG 69

1

*

r

S*

o

asm

Osf.W ł. multinł | ii

jost przyczyną, że z pomiędzy tylu dzid dawnvrh \

- * ^WVVSi^t|h

sposób rozbiorowy obwija ją w mnóstwo niepewnych y,: domości, mniemań, błędów i tworzy sobie gadaninę, gj czytaną fałszywie za język sztuk i umiejętności.

ą być może, gdy jej rozbiór nie wskazuje i gdy _0v^

ir**>•»&« Maki kj-Wy *>w<iJ- zbiorem łatwo się przekonamy,

musi, im jest prostszy i dokład.

tym więcej on Światła udó_eU{

niejszy; a jeżeli sobie przypominamy, że sztuka rozumo-wania jest właściwie dobrze utworzonym językiem, łatwo osądzimy, że największa prostość i największa precyzj_a rozbioru mogą jedynie być skutkiem największej prostości i największej precyzji języka. Potrzeba zatem, abyśmy sobie zrobili tej prostości i tej precyzji wyobrażenie —. w celu zbliżenia się do niej ile możności we wszystkich naszych naukach¹.

Nazywają umiejętnościami dokładnymi te,wktó-rych ściśle się dowodzi. Czemuż więc* wszystkie nauki nie są dokładnymi ? A jeśli są takie, w których się ściśle nie dowodzi, jakże się w nich dowodzi? Cóż to znaczy przypuszczać sobie jakieś dowodzenia, które ściśle mówiąc, nie są dowodzeniami?

Wszelkie dowodzenie albo nie jest dowodzeniem, albo jest dowodzeniem ścisłym. Ale też i to pewna, że jeśli ono nie używa takiego języka, jakiego używać powinno, nie okaże się tym, czym jest. Nie jest zatem wadą umiejęt-

V

o

Hozt/mou/anle jeit proile, ftdy /(lyk i^U p^r,,> f

„ości, jeśli ściśle nic dowodzą; jest to wadą uczonych, którzy ile mówią.

Język matematyczny — algebra — jest najprotUzytn ze wszystkich języków. Czy tedy nigdzie już u te ma dowo-dzeń, prócz w matematyce? A ponieważ inne nauki takiej prostości dosięgnąć nic mogą, mają/, być skazane na niemożność dowiedzenia tego, czego dowodzą ?*.

We wszystkich naukach rozbiór jedynie dowodzi; i zawsze ściśle w nich dowodzi wtedy, gdy używa języka, którego używać powinien. Wiem to, żc naznaczają* różne gatunki rozbioru, jako to rozbiór logiczny, weta fizyczny, matematyczny; ale on jest tylko jeden i ten sam we wszystkich umiejętnościach, bo we wszystkich prowadzi od rzeczy wiadomych do niewiadomych przez rozumowanie, to jest przez ciąg sądów jednych w drugich zawartych. Zrobimy sobie wyobrażenie mowy, której rozbiór używać powinien, jeśli spróbujemy rozwiązać tu jakiekolwiek z tych zadanie, które się pospolicie za pomocą algebry rozwiązują. Obierzemy sobie jedno z najłatwiejszych, a przez to do pojęcia naszego stosowniejsze; zresztą, będzie ono dostatecznym do wyhiszczenia < abj sztuki rozumowania.

Mając pewną liczbę licz-

Zadanie, które tego dowodni    ,    ,    _f

manow w obu rękach, jeśli jeden z nich z prawej do lewej przełożę, będę miał równą ich liczbę w jednej i w drugiej ręce; jeśli zaś z lewej przełożę jeden do prawej, ²

1

¹ Dokładniej: mająź być skazane na to, by nie móc być tak prostymi, iżby przekonać, że dowodzą tego, czego dowodzą 7 (mmt-cllts condomnies d ni pouooir pas itre assez sunples pom coneamere dśmontrent ct ętdelles dimontrent?).

2

Sens istotny: rozróżnia się (on distingue).

Logika i