IMG154 (3)

Taimy magnetyczne rozprowadzane przez Bibliotekę Kongresu i British Libraiy są zgodne z normą ISO 2709, mimo że operują różnymi formatami (USMARC, UK-MARC). Podobnie jest w przypadku innych krajowych centrów katalogowych.

W ostatnim czasie wiele serwisów bibliograficznych oferuje dane bibliograficzne na dyskach optycznych (np. BIBLIOFILE), które pozwalają na pozyskiwanie danych w formie zgodnej z ISO 2709. O ile nam wiadomo, jedynie format niemiecki MAB-1 różni się istotnie od tej normy międzynarodowej.

Norma ISO 2709 została zmodyfikowana w roku 1981, odpowiada jej nowa norma francuska Afnor NF Z 47300 z grudnia 1987 roku. Wiele katalogów bibliograficznych przejmowanych z CD-ROM-ów odpowiada normie ISO 2709.

4.10. Zastosowanie, kompatybilność i przyszłość formatów

Formaty są przeznaczone do wymiany, dystrybucji i komunikacji danych bibliograficznych w formie czytelnej dla komputera. Aż do chwili obecnej transfery te były realizowane dzięki zastosowaniu taśm magnetycznych jako nośnika danych, ale sama idea formatu pozwala na zastosowanie bardziej nowoczesnych środków komunikacji, takich jak transfer plików przez sieci informatyczne.

ISO 2709 i UNIMARC

Import zewnętrznych danych bibliograficznych do systemu (zasadniczo na taśmach magnetycznych)

ISBD

System operacyjny_

’ System zarządzania bazą danych (SZBD)

System .X* zarządzania biblioteką

Komputer:

różne poziomy oprogramowania

Format zatem jest strukturą zewnętrzną w stosunku do użytkowanego systemu komputerowego. Struktura wewnętrzna może w pewnych przypadkach odpowiadać

rozwiązaniom formatu MARC, ale większość współczesnych systemów bibliotecznych wykorzystuje systemy zarządzania bazami danych (SZBD) i dane organizowane są w nich zgodnie z SZBD.

Charakterystycznym przykładem takich rozwiązań są systemy DYN1X, URICA itd. Przejmują one dane w formacie MARC, a organizują wewnętrznie w systemie PICK (system operacyjny zawierający SZBD), dane są wyświetlane na ekranie zgodnie ze strukturą formatu MARC.

Format wymienny nie narzuca więc żadnej predefiniowanej struktury wewnętrznej.

Cóż zatem z kompatybilnością formatów? Zwróćmy najpierw uwagę, że większość systemów sprzedawanych obecnie dopuszcza na wejściu formaty typu MARC (zasadniczo USMARC lub UN1MARC). A to oznacza, że systemy te są w stanie importować opisy pochodzące z krajowego ośrodka bibliograficznego.

Przekształcanie danych z jednego formatu na inny powoduje nieuchronnie mniej lub bardziej istotne straty informacji. W niektórych przypadkach automatyczne przekształcanie po prostu nie jest możliwe. Najbardziej znany przypadek to transformacja rekordów haseł korporatywnych zgodnych z AACR2 na zgodne z zasadami Afnor czy BBS, której nie da się przeprowadzić automatycznie. Nawet nieznaczne transformacje z różych formatów, których celem jest stworzenie katalogu kolektywnego, powodują równanie w dół, tzn. że dane są redukowane do poziomu najprostszego z formatów albo też istnieje duża niejednorodność w poziomie opisu między rekordami bibliograficznymi o różnym pochodzeniu, co w wyszukiwaniu wprowadza czynnik przypadkowości.

Toczy się obecnie jeszcze szeroka debata w sprawie formatu, który biblioteki chcą stosować w katalogowaniu. Bulletin d’information de IABF (2 kwartał 1994) pokazuje, że we Francji istnieją dwie szkoły: zwolenników UNIMARC-a i stronników INTERMARC-a. Podobnie jest w Szwajcarii; znacząca część zautomatyzowanych bibliotek (BN i sieć romańska) stosuje USMARC bądź skłania się ku temu formatowi, brakuje jednak prawdziwej jednomyślności narodowej. W przypadku szwajcarskim wybór dyktują względy ekonomiczne. Jak powiedział Marc Chauveinc: „Potęga Amerykanów ujawnia się w przyjęciu USMARC-a. Wszystkie sieci wykorzystują ten format. Trzeba sobie tego życzyć we Francji. Taka jedność jest ważniejsza niż subtelności Sb¹’.

Formaty nie będą miały nigdy ostatecznej formy: będą musiały zawsze adaptować się do nowych typów dokumentów gromadzonych przez biblioteki. Pierwsza istotna ewolucja nastąpiła w związku z napływem dokumentów audiowizualnych wiatach sześćdziesiątych. Dziś trzeba katalogować dokumenty informatyczne online (dokumenty elektroniczne) i formaty już je uwzględniają(zob. rozdz. ć.3.4.2).

Formaty będą równocześnie ewoluować w przyszłości w dwóch ważnych kierunkach: z jednej strony będą w sposób bardziej jasny uwzględniać kartoteki wzorcowe, które się obecnie tworzy, z drugiej strony lepiej będą oddawać relacje między opisami, jak to przedstawiliśmy wyżej. Można sobie wyobrazić, że przyszłe

159