IMGB88 (2)

5«

A. Vids inl^cf

Trzy główne metafory dzisl«Jsz«go fil możnawstwa C odmi enne od tych przytaczanych w rozdziale pierwszy*, będących rezul ta-tee spojrzenia di achronicznegoJ mają związek ze snem. Są to: ^!j>|atonska Jaskini^ J zwierciadl a na faza rozwoju | \gr euda po J ę-cle pracy tnu.j

Metaforę Jaskini szczegół owo zanalizował Jean-Louis Ba udry, inspirując sit porównaniem Freuda* który uznał podobieństwo struktury psychiki do aparatu Cmikroskopu. teleskopuj./flaudLX utrzymuje. źe Platon w "Państwie" opisuje w istocie Freudowski mechanizm przeniesienia:    w kinie ulegamy iluzji rzeczywistoś

ci , podobnie Jak przykuci łańcuchami więźniowie. Dwie pozostałe metafory rozwija Christian Metz w "Studium, meŁapsychologicznym: /itmie fabularnym, i Jego widzu" z 1975 roku oraz innych £r tyk ulach swojej książki psychoanalitycznej.

( /f ) Pierwszaki zasadniczą różnicę między sytuacją odbioru filmu a stanem snu wyznacza ^JJRŹwiadoijio^ć^.^gędniotu: śpiący nie wie, źe śpi; widz wie* Ze znajduje się w sali kinowej. Jakkolwiek luka między tymi stanami może być minimalna* to jednak zawsze istnieje. Faktem podstawowym jest to, iż czynniki sytuacji odbioru, jak izolacja, ciemność, brak motoryki i szczególność utworu ekranowego, powodują, że dorosły Cbo u dzieci łatwiej występuje stan podobny do somnambulizmuJ jest bezbronny wobec ulotnych momentów "huśtawki mentalnej":    nie ma możliwości re

akcji poprzez motoryczny wybuch. Ów kwant energii nie znajdujący ujścia doprowadza do sytuacji, w której percepcja przemienia się w halucynację paradoksalną. Jest to halucynacja, bowiem wyraża tendencję do mieszania rozdzielonych poziomów rzeczywistości. Jest jednocześnie paradoksalna, ponieważ nie jest ścisłym jej odpowiednikiem:    przedmiotem halucynacji pod

miotu, w gruncie rzeczy* jest to, co istnieje naprawdę, co w tym samym momencie podmiot percypuje - obrazy i dźwięki filmu.

Film nie jest - według Metza - snem o maksymalnej głębokości, nie wszystJćie strefy psychiczne są uśpione:    mamy do czy

nienia z redukcjami stanu czuwania Ca to wszystko powoduje, że widz prawie zawsze wie, że znajduje się w kinie, natomiast śpiący prawie nigdy nie wie, źe śpiJ. fO Druga różnica dotyczy charakteru filmowej percepcji: filmo-

wa percepcja Je«t rgpc ją nr■'nfriyy i    daje sit zreduko

wać do wewnętrznych* psychicznych procesów. Matomiast produkcja senna składa sią z serii operacji* pozostających od początku do końca w obrąbie aparatu psychicznego. Percepcją filmową charakteryzuje potrzeba bodźca - podniety* podczas gdy percepcja oniryczna Jest od niej wolna. Tak wiąc współczynnik złudzenia Jest bardzo Istotny w marzeniu sennym:    chodzi o

fakt* ii pod mi ot wierzy głąbiej i ponieważ to* w co wierzy Jest mniej prawdziwe. Natomiast złudzenie diegetyczne¹⁷ wydaje slą bardziej wyjątkowe i dotkliwe:    Jest bowiem złudzeniem

człowieka przebudzonego.

Metz dostrzega fundament drugiej podstawowej różnicy w stopniu .iluzji. Otóż film fabularny CJako halucynacyjne spełnienie pragnienia? jest mniej prawdziwy niż sen - nie spełnia bowiem warunku realnej halucynacji. Opiera sią on na prawdziwej percepcji; a tej:

"podmiot nie może na obrazach 1 dźwiękach narzuconych mu z zewnątrz przykroić do tego* co lubi. Sen* marzenie senne odpowiada życzeniom ściślej i bardziej regularnie:    pozba

wione zewnętrznego materiału* zabezpieczone jest od konfliktu z rzeczywistością Ca rzeczywistość zawiera fantazje innych ludzi?* Jest jak gdyby filmem sfotografowanym od początku do końca, filmem na temat życzenia* a w równej mierze i lęku, osobliwym filmem zdolnym omijać pewne miejsca i cenzurować treści na tyle* na ile wymaga tego zawartość* przykrojonym na miarą swego unikalnego widza Cjest to inny rodzaj d&coupa^e)* widza* który jest także autorem i ma wszelkie powody* aby czuć sią usatysf akc jonowanym* skoro

ii

najlepiej jest być obsłużonym przez siebie samego".

Film nie jest wiąc snem w pełni » widz znajduje sią raczej^ w stanie przebudzenia. Freudowski model progresji układa sią w nim na wzór ruchu od zewnętrzności do wnętrza. Dzieje sią tak. że impulsy rodzące sią w świecie zewnętrznym wzbogacają aparat psychiczny poprzez jego system percepcyjno-świadomy i zapisane zostają w postaci wspomnień Cprzedświadomych, czasami nieświadomych?. We śnie sytuacja odwrotna C wzór regresywny? ma za punkt wyjścia psychiką, a jako punkt docelowy iluzją per cep cji.