IMGE34

206 Anna Giza

Sposoby mówienia: nastawione na podtrzymywanie więzi i zapewnienie afiliacji: angażujące treściowo określone symbole zapewniające porozumienie między członkami grupy; silnie zrytualizowane i dobrze określone sytuacyjnie w tym znaczenia. że wyznaczone są ekstensywnie i regulują zachowania mowne dla poszczególnych sytuacji, dla kontaktów między jednostkami o różnych pozycjach w grupie itp.; nastawione na podtrzymywanie społecznych tożsamości jednostek.

b. Kod rozbudowany

Orientacja poznawcza: nastawienie na formę zjawisk i ich powiązanie, na głębokie zależności i ukryte struktury, przyczynowe i funkcjonalne wiązanie zjawisk, poszerzenie perspektywy przestrzennej i czasowej.

Relacje społeczne: wyznaczane przez formalne zasady, a nie przez treściowe normy i wartości, tym samym dopuszczające innowacyjność i zindywidualizowany sposób podejmowania ról, odwołujące się do funkcjonalnych wymogów życia zbiorowego.

Sposoby mówienia: nastawione na przekazywanie informacji i odsłanianie indy-widaainych intencji; zdemokratyzowane i zindywidualizowane w zakresie pragmatycznej regulacji interakcji społecznych; nastawione na konstruowanie i zaznaczanie ■dywiiluiliii j tożsamości jednostek (ego identity w terminologii Habermasa).

Opis poziomu społecznego musi mieć, siłą rzeczy, charakter bardziej złożony, ponieważ obejmuje stosunki między grupami wyłanianymi przez strukturę społeczną i fenem produkcji, jak w innych' kontekstach mówi Bernstein). Jednocześnie, ponieważ kody konstytuowane są w sposób naturalny na poziomie grupowym, na poziomie społecznym można mówić co najwyżej o systemowym uwarunkowaniu występowania i przewagi jednego z typów kodu. Innymi słowy, w globalnym systemie spo-lecznjrm istotne są kwestie funkcjonalnych wymogów determinujących społeczną dystrybucję kodów oraz ich względną wagę w życiu społecznym. Z tego punktu BBgggjgEj tpołcczne zróżnicowanie sposobów mówienia oraz jego ewentualny nie-tfnmoóciowy charakter wyznaczone są przez typ ładu społecznego. Ten właśnie Mtatfe teorii Bernsteina wymiar historyczny, a opis makrospolecznych warun-fe* ftmkcjonowama kodów wiąże się z przejściem modernizacyjnym.

BIBLIOGRAFIA

BjfiBj Oats. Language and Socializtuion. [w:J P. P. Giglioli (cd.). Language and fałd C—uw. Ludni.

3 tpnietzne problemy kształcenia, przet. K. Biskupski, [w:] M. Gk>-4tył I ipoiet zeństwo. Mniiwi.

tśmeeneituktnlngy, Plamice-Hall.

JANUSZ MUCHA

Kultura dominująca jako kultura obca. Mniejszości kulturowe a grupa dominująca we współczesnej Polsce*

UWAGI WSTĘPNE'

Polska jest krajem względnie jednolitym kulturowo. Ma jednak swoje mniejszości, cieszące się od kilku lat rosnącym zainteresowaniem opinii publicznej oraz badaczy zjawisk społecznych. Analiza mniejszości, czyli grup „innych” w stosunku grapy dominującej, ma sens nie tylko dlatego, że poznać możemy je same. Dzięld tym badaniom jesteśmy też w stanie lepiej zrozumieć zbiorowość, dominującą w polskim społeczeństwie pod względem kulturowym. „Inność” ma sens tylko w jakimś kontekście. Ale też sama grupa dominująca jest grupą „innych” w stosunku do grap mniejszościowych, które definiując się same, odróżniają siebie od niej. Bardzo niewiele wiemy o tym, na czym polega „inność” kultur dominujących.

Europa Środkowa i Wschodnia, w tym i Polska, przechodzi od kilku lat proces głębokich przekształceń (zupełnie inne, choć też poważne, przemiany występują w Europie Zachodniej). W tym tekście pomijam większość (choć nie wszystkie) ekonomicznych aspektów przemian zachodzących w Polsce i skoncentruję się na zmianach kulturowych, w szczególności na relacjach między mniejszościami a grapą kulturowo dominującą ².

Prezentowane tu rozważania mają charakter bardzo ogólnego, wręcz nawet ogólnikowego spojrzenia na całość wskazanej w tytule problematyki. Z tego też względu wyostrzają zagadnienia, a przez to pomijają niuanse wielu kwestii, których dotyczą. Prezentują one zresztą głównie problemy badawcze, a nie propozycje odpowiedzi.