IMGs27

m wydwwawcze metody i techniki oraz formy organizacyjne pro-om* djpddttyczno-wychowawczego. Procesy rozwijania i nabywania określo.

djspozvcji kaeraokowych i instrumentalnych są ze sobą funkcjonalnie pomaąnne. bowiem zarówno przyswajanie przez ucznia wiedzy, jak też feMMmammc postaw moralno-społecznych stanowią warunek postępu w im ■ujm osobowości jedtostki. Jest to szczególnie zauważalne w wychowa-1 ■i ąpecjafrwm. gdzie odchylenie od normy często znacznie zuboża wpływy narjafinojnr ograniczając je częstokroć do określonej, nie zawsze akcep-tRHKj podkultury: Skutkiem tego może być wtórne, w stosunku do upośledzenia. kształtowanie się u wychowanka postaw utrudniających lub wręcz mMmamwiąiących mu integrację z ludźmi pełnosprawnymi.

3. kształtowanie dyspozycji kierunkowych

I INSTRUMENTALNYCH

Rozwój dyspozycji kierunkowych oraz instrumentalnych może dokony-Mf ^w zależności od przyjętej koncepcji antropologicznej osoby z uszkodzonym słuchem, za pomocą i pośrednictwem języka migowego, bądź języka dhwąhowego Mi też za pośrednictwem obydwu tych kodów językowych. Mr wspominaliśmy, bezdyskusyjnym dziś. wspólnym mianownikiem róż-^pm sposobow rozumienia rozwoju komunikacji osób niesłyszących jest pBmm. Bez względu bowiem na to, czy podkreśla się fizyczną i psychiczną mttm ■■słyszących. w porównaniu z ludźmi słyszącymi, czy też uznaje się Mpnjmdeżnotć do catej społeczności, a więc uznaje posiadanie podstawo-wydr cech wfesawych wszystkim bez wyjątku ludziom, czy wreszcie przyjmuje ■ł    kompromisowe, to zawsze jednak pismo łączy wykorzystywa-

^^■gj^tjwmea&r.ie jest podstawą w procesie kształcenia i wychowania CfCfl <MŚb

o ścisłej współzależności procesu dydaktycznego uświadomić sobie ten związek, zwróćmy uwa-H a ksw się przez mesłyszącego określonych znaków (migowych, ^*****5*h) oraz n rlpcrnrii adających im pojęć, a także umiejętno-dą nimi w poprawny sposób trwa samo Dzieje się tak dlatego, że wychowanie ro-i ukierunkowany, celowy proces w znacz-NR kontroluje także procesy socjahzacyjnc. Korzy-fcdftjpuiiimc w różnych rolach społecznych,

w których uczestniczą także słyszący rówieśnicy, dla niesłyszącego najczęściej jest mocno ograniczone, a bez specjalnej pomocy często bardzo powierzchowne, czasem wręcz niemożliwe z powodu bariery informacyjnej. Dlatego, zarówno kształcenie, jak i wychowanie cechuje komplementamość, mimo treściowych różnic między tymi procesami (w kształceniu dominuje uczenie się wiadomości, które w procesie aktywnego poznania stają się operatywnymi umiejętnościami oraz zautomatyzowanymi nawykami; w wychowaniu zaś, w procesie interakcji, aktywnej działalności wychowawczej wychowanek uczy się zasad moralnych oraz ich przestrzegania, słowem intemalizuje je, kształtuje postawy względem samego siebie i innych ludzi itd.). Uczenie się przez wychowanka języka i rozwijanie w toku tego procesu dyspozycji kierunkowych warunkuje wprawdzie osiąganie celów wychowawczych, jednak „rozwój dyspozycji instrumentalnych, czyli tego, co niesłyszący wie i umie, powinno być podporządkowane rozwojowi dyspozycji kierunkowych, a więc temu, co uczeń może i powinien chcieć”³⁷. Dlatego szczególnie w surdopedagogice mówimy o kształceniu, czyli o nauczaniu wychowującym i o wychowaniu nauczającym³⁸.

Zarówno kształcenie, jak i wychowanie nauczające dokonuje się w języku i przez język. Poziom rozwoju społecznego, samodzielne uczestniczenie w życiu zawodowym, w życiu społecznym, w nauce, kulturze oraz rozumienie i korzystanie z różnorodnych szans i możliwości, jakie stwarzają, zależne jest od tego, czy niesłyszący realizuje się w języku migowym i przez ten język czy też realizuje się w języku fonicznym i przez tenże język.

Komplementamość cechująca proces dydaktyczno-wychowawczy w praktyce szkolnej dokonuje się jednak w różnych warunkach organizacyjnych. Tak np. proces nauczania dokonywać się będzie głównie w klasie szkolnej, a proces wychowawczy sensu stricto w grupie internatowej. Mimo sztuczności tego podziału, jest on faktem. Dokonując zatem analizy celów rozwoju dyspozycji kierunkowych i dyspozycji instrumentalnych omawiamy je oddzielnie z uwagi na wciąż jeszcze dominującą praktykę dydaktyczno-wychowawczą, a także ze względu na tradycję analizy teoretycznej, przejawiającą się w takim właśnie sposobie podejścia do rozpatrywania faktów wychowawczych i dydaktycznych.

Związek między procesem surdodydaktycznym i surdowychowawczym przejawia się także w ich funkcjach profilaktycznej i terapeutycznej. Zmie-

¹⁷ B. H o f f m a n n, Rewalidacja niesfysiących..., s. 83. ⁿ Tamże, §. 77.