IMGt27

akcentu i intonacji na ekranie komputera), utrwalania wprowadzanych pojęć. Pojawia się nauczanie programowane, zaś w perspektywie - wykorzystanie w wychowaniu wirtualnej rzeczywistości (virtual reałity).

Tradycyjne przedmiotowe środki dydaktyczne, takie jak szpatułki, lustro artykułacyjoe, baloniki, wibratory tracą dziś na znaczeniu w procesie naucza-niauczenia się, lub są całkowicie eliminowane w związku z rozwojem i możliwościami podejścia unisensorycznego (tylko słuch).

Do czasu, kiedy proces nauczan i a-uczen i a się można było wyjaśnić za pomocą trójbocznego modelu: uczeń — materiał nauczania — nauczyciel, zbyteczne było wprowadzanie pojęcia medium¹. Stwierdzenie, że naucza-nie-uczenie się jest procesem wieloczynnikowym wpłynęło na wprowadzenie pojęcia medium jako istotnego czynnika w tym procesie.

Pojawia się termin massmedia (radio, telewizja, druk) na oznaczenie środków wpływających w skali masowej na wyobrażenia i postawy ludzi z możliwością ich nadużywania, także za pośrednictwem przekazów pod-progowych). W pedagogice termin ten jest przede wszystkim rozumiany jako nośnik informacji, określony kanał informacji łączący nadawcę i jej odbiorcę. W procesie wychowania mamy do czynienia z przekazem informacji cechującym postępowanie celowościowe. związanym z realizacją programu nauczania i wychowania W ujęciu cybernetycznym, przekaz o charakterze wychowawczym charakteryzuje się tym, że może być zwrotny, przy czym media rozuiaiM najczęściej jako środki audiowizualne, są częścią składową działalności dydaktycznej.

Obok pojęcia mediów dydaktycznych, w ciągu ostatnich kilkunastu lat w dydaktyce trwałe miejsce znalazło pojęcie technologii kształcenia². Spośród różnych sposobów rozumienia technologii kształcenia wymienimy dwa. Wediag pierwszego. „Technologia kształcenia to zastosowanie naukowych zmd programowania i stosowania w praktyce systemów kształcenia z uwy-fNdrfenienł dokładnych i mierzalnych celów kształcenia; to orientacja skierowana raczej na ucznia niż na przedmiot nauczania, przewodząca praktyce irŚeiaiyin związku z teorią kształcenia; to weryfikacja praktyki i kształcenia (Md t technik nauczania) przez analizę empiryczną i szerokie zastosowanie środków audiowizualnych w dydaktyce . Według F. Januszkiewicz*, technologia kształcenia jest „płaszczyzną integrującą teoretyczne i empiryczne poszukiwania”, przy czym istotą tych poszukiwań jest „unowoczcMttt# systemu dydaktycznego opartego na naukowych badaniach elementów tego systemu i jego empirycznej weryfikacji”. W związku 8 tym istotne jest „precyzyjne określenie celów kształcenia (dlaczego i po co?\ które powinno inspirować dobór i układ treści: (co?), organizację procesu dydaktycznego (jak?), metody i środki dydaktyczne (czym?\ a także uwzględniać takie elementy, jak niezbędne kwalifikacje nauczycieli... i personelu pomocniczego (kto?) oraz metody pomiaru uzyskanych efektów kształcenia (czy tak?)”^{'°.

Media rozumiane jako nośnik informacji w określonym systemie surdo-dydaktycznym - podobnie jak w każdej dydaktyce szczegółowej - pełnią funkcje poznawczą, kształcącą i dydaktyczną^{3 4 5}. Możliwości mediów dla wychowania współcześnie rosną zarówno w negatywnym, jak i pozytywnym znaczeniu. Wiąże się to zarówno z ogromnymi, stale rosnącymi możliwościami dostępu do informacji, jak też ich nadużywania. Media bowiem mogą wpływać (jeżeli przyjmowane są bezkrytyczne) zarówno na to, jak myślimy, jak też na to o czym myślimy. Funkcja przekazu audiowizualnego nie jest zatem neutralna i bez znaczenia dla rozwoju osobowości. Bierzemy tu pod uwagę jego motywujące znaczenie dla rozwoju emocjonalnego, moralnego, poznawczego i dydaktycznego.

W pedagogice specjalnej kryterium klasyfikacji mediów będących nośnikiem informacji przede wszystkim o charakterze poznawczym (z wyżej wspomnianym zastrzeżeniem) jest ponadto ich funkcja: usprawniająca, kompensująca i korygująca w procesie dydaktyczno-wychowawczym (rewalidacyjnym). Należy tu więc przede wszystkim wymienić środki, za pośrednictwem których dokonuje się usprawnienie pedagogiczne, kompensacja pedagogiczna i pedagogiczna korektura w obrębie uszkodzonego analizatora słuchowego. Będą to m.in. różnego rodzaju aparaty słuchowe, a także instrumenty muzyczne, zwłaszcza perkusyjne, ostatnie z uwagi na wydobywane za ich pośrednictwem niskie częstotliwości.

Wzrokowe przekaźniki informacji w surdopedagogice to, obok języka migowego i pisma, obrazów artykulacyjnych narządów mowy w postaci natu-

Dlcllonary ofEducatlon, ed. C.V. Good, New York 1973, s. 592. Cyt. za: F. Janusz

170

Ul

1

5(j}l K r B h a c r t. A«dkbvisuefle Medien. [w.] H J u s s e n i O. K r 0 h n e r t, Pćdagoglk mdScfrwerhóngen, Marhold, Berlin 1982, s. 178.

2

P^hM0tiMpś|t sposobu rozumienia kształcenia omawia m.in.: F. Janusz* •uthś.nw te Mm    kształcenia w szkolnictwie wyższym, PWN, Warszawa 1978.

3

kiewicz, Technologia kształcenia..., s. 28.

4

F. Januszkiewicz, Technologia kształcenia..., 129.

5

Cz. Kupisiewicz. Podstawy dydaktyki ogólnej, PWN, Warszawa 1914, a.