page0476

NAZEWNICTWO OBSZARÓW POGRANICZNYCH

Na pograniczu polsko-ukraińskim w dorzeczu Sanu pojawiają się nazwy o cechach wschodniosłowiańskich (San, Wiar i Tanew). Są też ślady rumuńskie w nazwach potokowi Lespedar, od rum. lespede 'płyta kamienna', i Pikujny, od rum. pic-ul 'góra'.

TOPONIMIA. ORONIMIA

Nazwy miejscowe na obszarze południowo-zachodniej Polski badano głównie pod kątem wpływów niemieckich. Śladów czeskich jest o wiele mniej, przy czym są one związane głównie z obszarem tzw. gwar laskich (przejściowych polsko-czeskich), np. Branica (zamiast *Bronica), Hradczany (zamiast *Gródczany), Petrzacin (zamiast *Pietrzęciń) (Borek 1972). Wnikliwa analiza zapisów historycznych odnoszących się do nazw wsi i miast pozwoliła R. Mrózkowi (1984) na sformułowanie wniosku, że w najstarszej warstwie nazewniczej przewagę mają zapisy odzwierciedlające polskie cechy językowe, natomiast dopiero od połowy XV w., tj. od czasu wprowadzenia urzędowej czeszczyzny, pojawiają się na szerszą skalę nazwy z czeskimi elementami fonetycznymi. Niektóre nazwy zachowały swą polską charakterystykę językową nawet w oficjalnym nazewnictwie po podziale Śląska Cieszyńskiego w XX w. (np. Karpentna, Velopoli). Na pograniczu południowym lasko-morawskim musiały istnieć bezpośrednie kontakty na poziomie gwar, stąd utrwaliły się takie czeskie (morawskie) formy, jak Racimów (z dawniejszego, XIV-wiecznego Wro-cimów), Hruszov (dawniej Gruszów), Dobracice itp.

W strefie górskiej Śląska Cieszyńskiego należy zwrócić uwagę na wpływy słowackie, związane z pasterskimi ruchami kolonizacyjnymi. Przejawiają się one w młodszej warstwie nazewniczej (np. nazwy przysiółków, nazwy ról itp., typu Raztoka, Błatnia, Kotelniczka; Mrózek 1984).

Na całym pograniczu polsko-słowackim dają się zauważyć wpływy słowackie w nazwach terenowych; powszechne w górach nazwy typu Hala uważane są w polszczyźnie za słowacyzm (zamiast *gola, tj. 'gołe, nie zalesione miejsce'). Pewne elementy słowackie znajdziemy w nazwach terenowych Orawy, np. Hyrb, Mładnik, Wranowa (Gołębiowska 1964), i Żywiecczyzny, np. Gawranica, Kohutówka, Krale, Mutne, Złatna i in.

Na znacznym polskim odcinku granicznym na południowym wschodzie sąsiadujemy bezpośrednio nie ze Słowakami, lecz z Łemkami. Łemkowie jako grupa etniczna kształtowali się stopniowo w ciągu wieków. Pierwsze świadectwa osadnicze pochodzą z końca XIV w., zaś największa fala

472