page0436

NAZEWNICTWO OBSZARÓW POGRANICZNYCH

Stary hydronimiczny pierwiastek indoeuropejski *ner-, *nor- 'zanurzać się, maczać, nurkować; jaskinia, jama, nora', związany etymologicznie z lit. nerti 'zanurzać się w wodzie, nurkować', naras 'nurek (o ptaku)', ros., poi. nora, można odczytać w nazwie rzeki Narew, zapisywanej od drugiej połowy XIII w.: Nareff 1282, Nar a 1290, Narów 1300, Naram, in fluvio Nare, ok. 1325, Nar ok. 1340, Narew 1349, Narw 1374, Nań 1379, później jako Narew, Narwy, nad Narwią, na rzece Narwi, do Narwi. Przed wyodrębnieniem się języków historycznych nazwa mogła mieć postać *Nor-uu-s > *Norus~. Słowianie używali nazwy w rodzaju żeńskim i odmieniali prawdopodobnie tak samo jak rzeczowniki kry 'krew', brady 'topór', według deklinacji spółgłoskowej. Nazwa w mianowniku miała więc postać Nary, w dopełniaczu Nar-iwe, w celowniku Nar-i>vi i bierniku Nar--bVh. Z czasem forma mianownika Nary, podobnie jak kry, wyszła z użycia, a po wokalizacji jerów upowszechniła się w funkcji mianownika dawna forma biernika Narew. Ten sam rdzeń można rekonstruować w nazwach rzek: Naria, dopływ jeziora Narie w dorzeczu Pasłęki: Nariabne 1324, vlise Nariavne 1325, vlysses Nargen 1337; Narusa, dopływ Zalewu Wiślanego, zapisywana: et rivum Nerusse 1251, Narusse 1254, Narossa 1287, Narus 1298, ad fluuium qui Narussa nominatur 1310, Narys 1372, Narusz 1394, Narisse 1433 itd., oraz jezior z terenu Warmii i Mazur: Narie: Narge 1337, Narigen, Nargen 1349, Narge 1576, i Narejty: Narayte, Norrayte 1369, Nareyten 1383-1387, Norrayte ok. 1400, Nereythe 1411--1419, potem Narayte, niem. Narien, jak też w nazwie zatoki Bałtyku, niem. die Nehrung, zapisywanej: Nerey 1248, Neria 1251, Nergia 1258, Nerge 1387, i w nazwie obiektu leżącego na Półwyspie Samlandzkim, zapisanego w 1325 r. jako Nereyzobe, w 1325 Hereyzowe (Nereis). Nazwę rzeki Naria i związanej z nią jeziora Narie można rekonstruować jako pruskie *Nar-ij-a, rzeki Narusa w formie *Nar-us-a, a nazwę jeziora Narejty i leżącej nad jeziorem wsi o tej samej nazwie jako *Nar-eit-e, w rodzaju żeńskim, lub Nar-eit-is, w rodzaju męskim. Zatoka, niem. Nehrung, mogła nosić nazwę pruską *Ner-ij-a. Nie wiadomo, kiedy powstały te nazwy, czy zostały utworzone przez plemiona bałtyckie, czy też należą do nazw staroeuropejskich lub część z nich jest pochodzenia staroeuropejskiego, a inne zostały utworzone przez plemiona pruskie.

Można przypuszczać, że nazwy staroeuropejskie były przejmowane przez Prusów w postaci substytucji fonetycznych i tak zapisywano je w dokumentach. Świadczą o tym wahania w pisowni samogłosek, które

432