page0406

NAZEWNICTWO OBSZARÓW POGRANICZNYCH

zen). Dopiero po 1945 r. napływowa ludność polska w okolicach Kudowy zetknęła się ponownie z osadnictwem czeskim.

Bardzo często jedynym świadectwem istnienia dawnego osadnictwa słowiańskiego na terenach zgermanizowanych są nazwy własne, głównie nazwy miejscowości. Z tego powodu znajdują się one w centrum zainteresowań slawistów-onomastów, ustalających zmieniającą się sytuację językową pogranicza polsko-niemieckiego. Jeszcze skromniejsze są na tych ziemiach ślady języków przedsłowiańskich, ograniczone głównie do archaicznych nazw rzek, rzadko dużych jezior. Niepewne jest jednak kojarzenie archaicznych hydronimów z jakimś konkretnym etnosem.

Materiał nazewniczy zbierany jest ze źródeł współczesnych oraz z materiałów historycznych: dokumentów kancelarii książęcych, biskupich i klasztornych, pisanych początkowo po łacinie, a później po niemiecku. W większości wypadków zapisy źródłowe pozwalają na poprawne zrekonstruowanie nazw.

CHARAKTERYSTYKA ETNICZNA POGRANICZA ZACHODNIEGO

Stan badań archeologicznych wczesnego średniowiecza pozwala na stwierdzenie, że Słowianie na tereny dzisiejszego Pomorza Zachodniego przybyli około VI-VII w. n.e., zastając tu pewną pustkę osadniczą po ludach określanych jako „kultura późnych wpływów rzymskich" (zob. mapa 1). O językach tych ludów nie wiemy nic ponad to, że należały do grupy indoeuropejskiej. Świadczą o tym m.in. archaiczne nazwy rzek, np. Gwda, Ina, Parsęta, Rega (pochodzące od rdzeni indoeuropejskich, np. *kueid- // *kuid- 'biały; świecić'; *ei- // *oi- // *i- 'iśc, biec; źródło' i in. + suf. *-n~; *pers- 'tryskać', suf. -ant; *reg- 'wilgoć' itp.). Stare osadnictwo „kultury późnych wpływów rzymskich" u schyłku V i w VI w. n.e. tworzyło na Pomorzu Zachodnim tylko odosobnione enklawy (pola zakreskowane pionowo na mapie 1), zaś na Pomorzu Zaodrzańskim sąsiadowało ono w tym czasie z nową ludnością słowiańską. Występowanie przedsłowiańskich nazw rzecznych na całym obszarze dzisiejszego pogranicza zachodniego (por. n. rz. Noteć, Opawa, Nysa, też Bierawa od pie. *bher- 'płynąć, sączyć' i in.), a zwłaszcza duża liczba tych nazw na Pomorzu Zachodnim, świadczą o kontakcie napływowej ludności słowiańskiej z ludnością autochtoniczną. Kontakt ten był jednak na tyle krótkotrwały, że nie znalazł szerszego odzwierciedlenia w innych kategoriach nazw własnych.

402