IMG�17

130 Agresja naszych dzieci

na głowę” oraz w radosnym rozbawieniu albo też bezgranicznych wymaganiach ignoruje potrzeby swojego otoczenia. Dlatego też, mimo wszelkiej uległości, rodzice czują się zmuszeni od czasu do czasu sięgać po surowe metody (typ V albo W), co wtedy prowadzi u dziecka, któremu brakuje tolerancji na frustrację, do gwałtownych wybuchów złości, a nawet do pozornie dramatycznych gróźb („Już mi się nie chce tak żyć!”).

Typ litery Z: Na pierwszy rzut oka również autorytatywny styl wychowawczy - dziecku przyznawana jest (prawie) całkowita swoboda. Jednak sprężyną tej pozornej wielkoduszności jest mniej „dobre serce” niż pewna obojętność, za którą bywa utajona agresja: „Jeśli nie chcesz, no to zostaw!” To nastawienie znajdziemy często u rodziców, którzy za bardzo wysuwają na pierwszy plan swoje własne potrzeby, którzy - być może nieświadomie - odrzucają swoje dziecko albo nie interesują się nim. Taka obojętna postawa może w ekstremalnym przypadku prowadzić do całkowitego zaniedbania dziecka, ale odwrotnie, może być również związana z wysokimi wymaganiami i surowymi karami (typ V albo W). Jej oddziaływanie na dziecko jest bardzo różne: rzucające się w oczy agresywne zachowania, które czasem pozwalają rozpoznać symptomy zaniedbania, są tak samo możliwe, jak zahamowanie uczuć albo obojętność. Dziecięca lękliwość jest tutaj mniej wykształcona niż u typu V, czy W.

Przy ocenie poszczególnych stylów wychowawczych najczęściej pominięte zostają leżące u ich podstaw motywy i uczucia rodziców. Ale jeśli mówimy na przykład o autorytatywnej postawie wychowawczej, wtedy dla zrozumienia danej sytuacji konfliktowej niezmiernie ważne jest, by wiedzieć, czy kryje się za nią stała zasada (typ W), czy też rodzicielska bezradność (typ V). W przypadku „autorytatywnego” stylu wychowawczego należykoniecznie zbadać, czy towarzyszy mu raczej sympatia i okazywanie uczuć (typ Y), czy też obojętność i odrzucenie (typ Z). Tak zwana nadopie-kuńczość (której nie wymieniliśmy jako osobnego stylu wychowawczego, ponieważ z reguły jest ona nierozerwalnie związana z typem U, V albo W), również posiada dwa różne komponenty uczuciowe: czułe ochranianie i pomoc, ale również agresywne ograniczanie i stawianie wymagań.

Te postawy wychowawcze spotykamy jednak niezmiernie rzadko w ich „czystej formie” - jak każdy mógł z pewnością stwierdzić już po swoich wynikach w teście. W zależności od nastroju i od sytuacji mamy skłonności do bardzo rozmaitych praktyk w podejściu do dziecka. Na przykład