karta04

kun mają ucho. nos, oko — w którym miesiącu? ............................................

h)    otwieranie buzi na pytanie typu: „Jak robi wróbelek?" — w którym

miesiącu? ...............................................................................................

i)    pokazywanie np. piłki na pytanie: „Gdzie jest piłka?" — w którym

miesiącu? ...............................................................................................

j)    inne czynności — jakie i w którym miesiącu?........................................................

3. Ewolucja wypowiedzi

a) wypowiedzi niejęzykowych

— sygnały — apele: 1) płacz (wzywający pomocy, przybycia matki)

— w którym miesiącu? ................................................................................2) okrzyk

naturalny np. pokrzykiwanie z odcieniem zniecierpliwienia w przypadku opóźnienia czasu karmienia — w którym miesiącu?

— sygnały semantyczne sytuacyjne zmienne:

1) protest głosem na odebranie butelki — w którym miesiącu?

2)    domaganie się czegoś płaczem lub jękliwym pokrzykiwaniem

—    w którym miesiącu? .......................................................................................................

3)    zawołanie e-e-e-e na widok osoby pijącej — w którym miesiącu? ...............................................................................................

— sygnały semantyczne sytuacyjne stale:

1)    stękanie dziecka, oznajmianie, że chce lub już zrobiło kupkę

—    w którym miesiącu? .............................................................................................

2)    mlaskanie „wołanie o jedzenie" — w którym miesiącu?................

3) używanie:

a)    migów — w którym miesiącu? ................................

b)    odgrywanie całych scen — w którym miesiącu?

c) rysunków — w którym miesiącu? .....................................................................

b) wypowiedzi językowych:

—    sygnały — apele:

1)    wołacze, jak: mamo, tato, babo, dziadziu — w którym miesiącu? ............................................................................................

2)    okrzyki konwencjonalne ( = wykrzykniki), jak: hm’m wraz

z kiwaniem główką na pytanie: „Jak babcia się dziwi?” — w którym miesiącu?...............................................................................................

—    sygnały semantyczne jednoklasowe (zbudowane tylko z symboli — wyrazów bez zastosowania reguł gramatycznych):

1) strzępkowe: jak: Kja „Stoją kwiaty, to są kwiaty” na widok kwiatów stojących na biurku — w którym miesiącu? ........................

2)    jednosymbolowe, jak Djadja „Dziadzi” na pytanie „Czyje to

jest łóżko?” — w którym miesiącu? ........................................................................

3)    wielosymbolowe, jak: Bajka kot (na pytanie, „Co jeszcze lu-

bisz?” — w którym miesiącu? .......................................................................................

— sygnały semantyczne dwuklasowe (zbudowane z kilku symboli — wyrazów z zastosowaniem reguł gramatycznych):

1)    przejściowy, jak: Dzień lobić „Odsłoń okno, żeby było widać”

— w którym miesiącu? .............................._....................................................................

2)    pełny, jak: Pociondiem babcia do cioci joojeciiaja — w którym

miesiącu? ...............................................................................................

3)    eliptyczny, jak: Toś blal od mnie... i zialaż zacholuje ..Ktoś

wziął moją (chusteczkę, którą wycieram sobie nosek) i zaraz zachoruje, (bo mam katar)” — w którym miesiącu? ...............................

Obserwacja

Obok wywiadu obserwacja jest istotnym czynnikiem określającym dziecko. Przystępując do niej, musimy sobie uświadomić cel, dla którego ją prowadzimy, by ustalić plan obserwacji oraz wyznaczyć te fakty, na które winno się zwrócić uwagę. W przypadku obserwacji stosowanej przez logopedę, a której celem jest jak najlepsze poznanie dziecka, jego możliwości ważnych dla kształtowania się mowy i ustalenia programu terapii, staramy się zaobserwować te sprawności i umiejętności dziecka, które dla wymienionych celów są ważkie. Na znaczenie obserwacji — zarówno dla terapii, jak i praktyki — zwracano już niejednokrotnie uwagę. I tak na przykład S. L Rubinsztejn [91, s. 52] mówi: „obserwacja staje się metodą poznania naukowego tylko o tyle, o ile nie ogranicza się do zwykłej rejestracji faktów, lecz przechodzi do sformułowania hipotez, uwzględniając to, że należy je sprawdzić w nowych obserwacjach i, zaznaczając wyjątki, uściślić hipotezy pierwotne lub zastąpić je nowymi ’. Hipotezy te — jak stwierdza Z. Skórny [97] — „stają się punktem wyjścia badań eksperymentalnych zmierzających do ich weryfikacji oraz bliższego określenia”.

Obserwacja winna być: obiektywna, tj. ujmować zachowanie się dziecka w jego rzeczywistym przebiegu, bez zniekształceń, oraz selektywna, tj. uwzględniać te fakty, które dla diagnozy i terapii są znaczące. Obserwować musimy w sposób dyskretny, tj. tak, aby dziecko nie zorientowało się, że jest przedmiotem obserwacji. Zlekceważenie tej zasady może spowodować nienaturalne zachowanie się dziecka, co w rezultacie znacznie utrudni postawienie diagnozy.

37