kolor5

Copyiighi I' Corel Corporation Sztuka wikińska. Złot\ pici ścień / moiuscin w<;/\

Sztuka wikińska. Złota brosza / I lot nelund )ania)

l ot. I.. Bciowski/Agencja Archiwum

kra/ck z poroża z inskrypcja runiczną. fnurdmiol Jona znaleziony na terenie grodziska w kałdusie (okolice Chełmna. Polska), pierwsza połowa XII w.

Copyright £ Corel Coip Złoty amulet w kształcie Mjdlhnira

Wegdrasil (VegdrasilD, Wcig lub Wigg albo Wegg (Veigr₉ Viggr, Veggr), Wcstri (Yestri

-    „Zachodni”), Wid (W dr - „Belka”), Wifir (Yifir), Wili (Yili), Win dali (Yindaljr), Wir-fir albo Wir wir (Yirfir, Virvir), Wit (Yitr

-    „Mądry”). Zob. Andwari; Austri, Nordri, Sudri i Wcstri; Brokk; Dain¹; Dwalin; Fja-lar i Galar; Iwaldi; Lit; Nabbi; Sindri¹.

S. Gutenbrunner, Eddastudien I. L ber die Zwerge in der Vólospa, str. 9 13. ,.Arki\ for nordisk filologi” 1955, 70.

KNEFRÓD: zob. Wingi.

KOGUT: zob. ptaki.

KOLGA (Kolga - „Zimna [Fala]"), jedna z —» córek Ran, znana z Młodszej Eddy (Język poezji) Snorriego Sturlusona.

KON (Konr - „Syn”, „Potomek”, „Latorośl”), wnuk —> Riga¹, najmłodszy z dwunastu synów —> Jarla, z powodu młodego wieku regularnie określany epitetem ungr

-    „młody". Jak starsi bracia ćwiczył się w sztuce wojennej, ale ponadto rozumiał mowę ptaków i znał runy pomagające w leczeniu i porodach, gwarantujące długowieczność, tępiące ostrza mieczów i uspokajające burze. Posiadł siłę ośmiu mężów, a w sztuce rytowania run przewyższył nawet własnego ojca i zdobył taką sławę, że zaczęto go zwać imieniem dziada, Rig. Mimo tych wszystkich zalet nie interesowały go poważne męskie zajęcia i czas spędzał na uganianiu się z procą za leśnymi ptakami. Kiedyś jednak spotkana w lesie wrona (krahr) doradziła mu zainteresowanie się Danią; z powodu fragmentarycznie zachowanego zakończenia Pieśni o Rigu opowiadającej o dziejach Kona-Riga nie wiadomo jednak, czy ptak nakłaniał (i zapewne nakłonił) bohatera do szukania w Danii małżonki, czy też do wojennej wypraw’)’ przeciw duńskim władcom, Danpo-wi i jego synowi Danowi („Duńczykowi”; u Saksona Gramatyka otwiera on listę genealogiczną królów duńskich oraz jest eponimem Danii i Duńczyków').

W drodze swoistej reinterpretacji stały zwrot Konr ungr - „młody Kon” został uznany za prototyp słowa konungr „władca” (zob. Dyggwi). W rzeczywistości jest ono wariantem pgerm. *kuningaz, dosł. „potomek rodu” z *kuni - „ród” (por. goc. *kuniggs, stw niem. kuning- „w ładca”), skąd także psł. *kirtiędzb (poi. ksiądz, ros. knjaz itp.), a także fińs. i est. kuningas- „król”. Jest oczywiste, że słowo konungr genetycznie tkwi w realiach wspólnoty rodowej (analogiczne zjawisko znamy z kultury hetyckiej: pośrednio poświadczone *has$u- „król, władca” łączy się etymologicznie z haś(s)- „rodzić”).

KOŃ: zob. zw ierzęta.

KOSMOGONIA, północnogermańskie wyobrażenia kosmogoniczne, nierozłącznie związane z teogonią, zawarte są w trzech staroeddaicznych pieśniach, tj. Wieszczbie wolny, Pieśni o Waflhrudnirze i Pieśni Grim-nim, oraz w Młodszej Eddzie. Nie rysują one, niestety, ani jasnego, ani pełnego, ani nawet jednolitego obrazu stworzenia świata. „W zaczątkach czasu” (dr var alda) istniała lodowa otchłań —» Ginnungagap. Na południe od niej rozciągał się —» Muspellsheim, którego żar topił lodowce czeluści, a być może na północy istniał ciemny i lodowaty —> Niflheim. Prawdopodobnie między Ginnungagapem i Niflheimem płynęły rzeki —> Fliwagaru. Ich jadow ite krople spływające do Ginnungagapu dały początek praolbrzymowi —> Ymirowi, z wód zaś lodowcowych powstała prakrowa —> Au-dumla, która wykarmiła Ymira. Sam ze sobą spłodził on pierwsze —> Hrimthursy, a jego karmicielka wylizała z lodu —> Bu-riego, od którego pochodzą —» Asowie. Wnuki Buriego, —> Odin, —> Wili i We, zabili Ymira, jego zaś krew spowodowała potop (flóó) kładący kres istnieniu Hrim-Lhursów (zob. Bergelmir). Zabójcy z krwi tej uczynili morze (por. Yrnis blóó - ..morze”, dosł. „krew Ymira”), z którego wydobyli ciało swej ofiary i przekształcili je w ziemię, kości i zęby - w skały, w łosy - w lasy, czaszkę - w niebo, mózg - w złowrogie