Kompendium Wiedzy geografii84

twórcze i administracyjne, z których korzystają na zasadach wyłączności. Z różnych przyczyn region może stworzyć własne państwo (np. Tajwan w Chinach).

2.    Region historyczny.

W historii pojęcie regionu dotyczy określonego terytorium i jego mieszkańców, których łączy zbiorowa pamięć odnosząca się do przeszłości danego obszaru. Wspólnota dziejowa takiego obszaru, który stanowi fragment większego terytorium (np. państwa) i związany jest z jego historią, stanowi podstawowe kryterium identyfikacji regionu historycznego. Genezy takich regionów szuka się w różnego rodzaju historycznych podziałach badanego terytorium, począwszy od pierwotnej organizacji struktur plemiennych, poprzez odmienne dzieje poszczególnych obszarów, które w wyniku zachodzących procesów zjednoczeniowych stały się częściami współczesnego państwa.

W odniesieniu do Polski przesłanek do regionalizacji historycznej należy szukać przede wszystkim w lokalizacji przestrzennej dawnych plemion słowiańskich, zamieszkujących terytoria, które dały podstawę współczesnemu państwu polskiemu (obszar rdzeniowy Polski), w rozbiciu dzielnicowym kraju, które utrwaliło w świadomości społecznej Polaków podział państwa na pięć dzielnic historycznych (Mazowsze. Wielkopolska. Małopolska. Pomorze i Śląsk), w podziałach administracyjnych z okresu I Rzeczpospolitej oraz okresu zaborów.

3.    R e g i o n społeczny (socjologiczny).

Dla regionów w sensie społecznym istotne są dwa pojęcia:

zbiorowość regionalna i wspólnota regionalna. Nie można tych pojęć łączyć bądź stosować wymiennie. Różnice pomiędzy nimi zaznaczają się w sferze materialnej, kulturowej oraz w aktywności społecznej.

Zbiorowość Zbiorowość regionalna to (Szczepański J., 1972) dowolne regionalna skupienie ludzi, w którym powstała i utrzymuje się, chociażby przez krótki czas. pewna więź społeczna (przy czym nic każda więź stanowi kryterium wyznaczania zbiorowości). Dla poszczególnych członków zbiorowości zamieszkiwany obszar przedstawia bardzo istotną waitość emocjonalną. Terytorium ma w tym przypadku charakter konstytutywny — tworzy zbiorowość przez istniejące formy związków pomiędzy jej

członkami, podobnie traktującymi terytorium. W rozwoju i utrwalaniu tych związków bardzo ważny jest także czynnik czasu i związana z nim pewna wspólnota przeżyć (kosmopolici nic czują związku z terytorium).

Wspólnota

regionalna

Według S. Ossowskiego (1967) zbiorowość regionalna to zgrupowanie terytorialne ludzi, które ma większą lub mniejszą świadomość odrębności, ale nic uważa się za naród —członkowie tej zbiorowości nie przypisują sobie cech przysługujących narodowi. Zwykle taka zbiorowość stanowi część narodu. O istnieniu zbiorowości regionalnych decyduje przekonanie ludzi o uczestnictwie w zbiorowości związanej z określonym terytorium, które ma cechy regionu w innych znaczeniach (geograficznym, historycznym, etnologicznym, prawnym).

Wspólnota regionalna to grupa spełniająca następujące warunki:

—    Musi być zintegrowana kulturowo (wspólnota regionalna jest również wspólnotą kulturową). Wspólnota kulturowa wykształca swoiste wzorce zachowań i kodeks etyczny, które sprawiają, że w określonych sytuacjach grupa reaguje w podobny. charakterystyczny dla niej sposób. Grupa taka mu również swoistą podkulturę, tkwiąc równocześnie w ogólnonarodowej kulturze nadrzędnej. Składniki podkultury są ze sobą powiązane, tworząc skomplikowane konfiguracje, nie spotykane w innych regionach kraju (w Polsce np. region Podhala czy Kaszub).

—    Zakłada się spójność takiej zbiorowości, ponieważ wytwarza ona instytucje kontroli społecznej, regulujące zachowania ludzi, a także wiążące się z zaspokajaniem codziennych potrzeb.

—    Konflikty są rozwiązywane wewnątrz grupy i nic prowadzą do separatystycznych podziałów terytorialnych.

Wspólnota regionalna stanowi grupę zintegrowaną kulturowo i społecznic, co nadaje jej szczególny charakter i w tym sensie jest ona mocniejsza niż zbiorowość regionalna. Ponieważ zarówno jedna jak i druga stanowią grupy terytorialne, to w znaczeniu społecznym wspólnota konstytuuje region silniejszy niż zbiorowość.

Powstawanie zbiorowości czy wspólnot regionalnych (regionów społecznych) nic musi zagrażać spójności narodu.